کناره گیری رئیس الوزرا وثوق الدوله که ایران را تحت سرپرستی انگلستان قرار داد
سال 1299، میرزا حسن خان وثوق الدوله كه با امضای قرار داد 9 اوت 1919 ( مرداد 1298 ) با سرپرستی كامل انگلستان بر ایران موافقت كرده بود 26 ژوئن 1920( تیر 1299) استعفای خود را از رئیس الوزرایی تسلیم داشت. این كناره گیری به معنای پایان كار او نبود بلكه او بعدا به مقام و منزلت بیشتر رسید و حتی نماینده تهران در مجلس شد
برکناری دکتر متین دفتری از نخست وزیری و بازداشت او
سال 1319، دكتر متین دفتری كه از سال 1318 نخست وزیر بود از نخست وزیری برکنار و بازداشت گردید. وی متهم به هواداری از آلمان و بی خبر گذاشتن رضا شاه از واقعیت تحولات جهان شده بود. پس از اشغال نظامی ایران از سوی متفقین، دكتر متین دفتری بار دیگر زندانی شد. وی كه استاد دانشگاه بود بعدا سناتور شد در پنجم تیر 1350 ــ درست 31 سال پس از بركناری اش از نخست وزیری ــ درگذشت
بازداشت دکتر مصدق
سال 1319، بیست و چهار ساعت پس از بركناری دكتر متین دفتری از نخست وزیری ایران و بازداشت او، 26 ژوئن 1940( پنجم تیرماه 1319) به دستور رضا شاه، پدر زن او دكتر محمد مصدق نیز از طرف شهربانی در زندان موقت تهران بازداشت و بعدا به زندان بیرجند انتقال یافت. در آن زمان اتهامی برای دكتر مصدق جز این كه پدر زن نخست وزیر بر كنار شده بود عنوان نشده بود.
به رسمیت انداختن مجلس - ابستراکسیون - توسط دکتر مصدق
سال 1324، دكتر مصدق نماینده تهران در مجلس با نخست وزیر شدن صدر الاشراف (محسن صدر) مخالفت كرد و وی را در شرایطی كه كشور در آن قرار داشت و با تورم پول ، حضور نیروهای بیگانه و نا امنی در نقاط دور دست رو به رو بود شایسته این مقام ندانست. وی هنگام اخذ رای برای تایید سمت محسن صدر به حالت اعتراض جلسه را ترك كرد كه سی تن دیگر از نمایندگان در پی دكتر مصدق از جلسه خارج شدند، جلسه از رسمیت افتاد واصطلاحا ابستراکسیون کردند
ریاست کمیسیون نفت
سال 1329، دکتر مصدق به ریاست کمیسیون نفت انتخاب شد
کناره گیری حسنعلی منصور از نخست وزیری
سال 1329، منصور از نخست وزیری کناره گیری کرد
شروع نخست وزیری رزم آرا
سال 1329، رزم آرا، رئیس ستاد ارتش، از سوی شاه، بر خلاف سنت مشروطه یعنی بدون رای تمایل مجلس مامور تشکیل کابینه گردید
پیام به رئیس جمهور آمریکا در باره تحریکات انگلیس
سال 1330، دکتر مصدق پیامی به ترومن رئیس جمهور وقت آمریکا نوشت که در آن به تحریکات انگلستان، اراده مقاومت ملت ایران و نشر اخبار بی اساس از طرف شرکت نفت برخورد شده بود
روز ششم تیر
اعتراض شدید دکتر مصدق و نمایندگان فراکسیون وطن (جبهه ملی) در مجلس نسبت به نخست وزیری سپهبد رزم آرا
سال 1329 ( ژوئن 1950) ، در پی كناره گیری حسنعلی منصور، شاه رزم آرا رئیس ستاد ارتش را مامور تشكیل كابینه كرده بود. هنگامی كه سپهبد رزم آرا گام به تالار مجلس در بهارستان گذاشت تا وزیرانش را معرفی كند دكتر مصدق نماینده تهران فریاد برآورد كه این آدم چرا به مجلس آمده، ما كه در حالت جنگ با كسی نیستیم كه نخست وزیر نظامی داشته باشیم ، دیكتاتوری بس است ، شرم كنید ، ما او را نمی خواهیم و ... و در این حال از فرط ناراحتی غش كرد و بر زمین افتاد . با شنیدن این خبر عدهای از مردم تهران با نگرانی در میدان بهارستان جمع شدند ولی اکثریت مجلس با وجود اعتراض دکتر مصدق به نخست وزیر شدن رزم آرا رای موافق داد.
قرائت بیانیه جبهه ملی توسط دکتر مصدق در مجلس
سال 1329، قبل از معرفی هیئت دولت توسط سپهبد رزم آرا دکتر مصدق بیانیه جبهه ملی را قرائت نمود. قسمتی از بیانیه به این شرح بود: مطامع بیگانگان میخواهد زیر عنوان حکومت قوی خاطره استبداد صغیر را تجدید کند. جبهه ملی به هیچ وجه زیر با تحمیل حکومتی که با تشبث اجانب، به رغم تمایلات عمومی روی کار آمده است موافقت نخواهد کرد.
پس از آن دکتر مصدق خود اضافه کرد: اگر از طریق آزادی و دموکراسی نتوانیم کاری بکنیم، از طریق اختناق و زور و قلدری برای مردم ناراضی نمی توانیم کاری بکنیم. ما باید قانون انتخابات، مطبوعات و حکومت نظامی را که مخل آزادی و ترقی مملکت است اصلاح کنیم
روز هفتم تیر
xتاکید ترومن و نهرو در مورد ادامه فروش نفت ایران به مشتریان
سال 1330، وزیر امور خارجه وقت آمریكا اعلام كرده بود كه ترومن رئیس جمهوری این كشور پیام ارسالی دكتر مصدق را خوانده و آمریكا در مسئله نفت مداخله نخواهد كرد. تنها انتظار دارد به همان گونه كه دكتر مصدق نوشته است، ایران برسر قول خود كه فروش نفت به مشتریان ادامه خواهد یافت استوار باشد. پاندیت نهرو نخست وزیر هند هم در این روز به دكتر مصدق پیام فرستاد كه دولت هند تنها نگران وضعیت مصرف كنندگان جهانی نفت است
نزدیک شدن ناو انگلیسی به آبادان
سال 1330، در همین روز در پی جا به جایی نیروهای انگلیسی در منطقه و نزدیك شدن یك ناو جنگی انگلیسی به آبادان، سرلشكر حسن ارفع و گروهی دیگر با دادن آگهی به روزنامه ها حمایت خود را از نخست وزیر و برنامه های او اعلام كرده بودند
شروع اداره امور نفت توسط مهندس بازرگان
سال 1330، مهندس بازرگان نیز در این روز در خوزستان بر صندلی « دریك » رئیس شركت نفت انگلستان كه از او خلع ید شده بود نشست و به اداره امور مربوط به نفت پرداخت
حرکات نظامی انگلیس و شوروی در منطقه و اخطار دکتر مصدق به اعضای سازمان ملل
سال 1330، در همین شب گزارش رسید كه دولت شوروی با توجه به استقرار نیروهای انگلیسی در عراق در نزدیكی مرز ایران و ورود یك ناو انگلیسی به شط العرب به چند واحد هوایی خود دستور جا به جایی داده است. این گزارش دولت آمریكا را نگران ساخت و همین نگرانی باعث شد كه بعدا از انگلستان بخواهد كه از فكر تعرض نظامی به ایران منصرف شود و كاری نكند كه دولت مسكو بهانه برای مداخله در خاور میانه به دست آورد. در آن زمان آمریكا درگیر جنگ كره بود. دكتر مصدق در پیامی به سازمان ملل و اعضای آن اخطار كرد كه فراموش نكنند ضعف جامعه ملل باعث جنگ جهانی دوم شد و این درسی است كه باید نگذارند حقوق ملی كشور ها نقض شود
اطلاعیه ستاد ارتش در مورد ناامن کرد مناطق نفت خیز
سال 1332، ستاد ارتش طی اطلاعیه ای درباره نحوه تسلیم ابوالقاسم بختیار، عقیم ماندن کوشش عوامل انگلیس جهت ناامن کردن مناطق نفت خیز منتشر کرد
روز هشتم تیر
اعتصاب کارگران کوره پز خانه
سال 1332، کارگران کوره پز خانه بعلت کمی مزد اعتصاب کردند و با اقدام وزیر کار اعتصاب در روز 15 تیر به نفع کارگران خاتمه یافت
روز نهم تیر
اخراج آلمانیها از ایران در جریان جنگ جهانی اول
سال 1296، در جریان جنگ جهانی اول) نیروهای انگلیسی (عمدتا هندی) به فرماندهی ژنرال سر «پرسی سایكس» كه به نام راندن آلمانیها و نیروهای هوادارشان از منطقه تحت نفوذ انگلستان در ایران ( جنوب و جنوب شرقی كشور) در بندر عباس پیاده شده بودند وارد شهر كرمان شدند. بدنبال آن آلمانیها كه مورد حمایت نیروی ژاندارم و عده ای از مردم محل بودند منطقه را تخلیه كردند.
آلمانیها كه به منظور كوتاه كردن دست انگلستان از ایران و سپس هند، از آغاز جنگ جهانی اول دست به جمع آوری هوادار در ایران و غرب هند زده بودند,در ایران از عنوان دلنشین «همنژادی» و، این كه انگلیسی ها عامل و باعث همه بدبختی های ایرانیان بوده اند برای نفوذ در قلبها استفاده می كردند و در نقاط دیگر، مخصوصاً در میان مسلمانان شبه قاره هند (پاكستان فعلی) حتی رواج داده بودند كه ویلهلم دوم امپراتور آلمان مسلمان شده، به مكه رفته و او را «حاجی ویلهلم!» خطاب می كردند و مدعی بودند كه در این جنگ، آنان متحد خلیفه مسلمین (سلطان عثمانی) هستند، و انگلیسی ها به منظور خنثی كردن تأثیر این تبلیغ (پروپاگاندا)، می گفتند كه خلیفه مسلمین باید از خاندان نبوت باشد و سلطان عثمانی از نژادی دیگر است.
در كرمان، سیلر ، زوگمایر و گریزینگر گردانندگان هواداران آلمان بودند كه كنسول انگلستان در این شهر را مجروح كرده و شعبه بانك شاهی (بانك متعلق به انگلستان) را مصادره كرده بودند.
در اصفهان، ریاست آنان با پوگین بود كه كنسول روسیه را كشته بودند و در شیراز سرهنگ او كونور انگلیسی را ربوده بودند.
مغز اصلی بسیج ایرانیان بر ضد نیروهای متحدین (روسیه و انگلستان) یك اعجوبه آلمانی به نام واسموس بود كه در تهران با زرنگی و دادن رشوه و وعده های شیرین سیاستمداران (نمایندگان مجلس و سران احزاب و معتمدان محلی) را به حمایت از آلمان جلب می كرد و افسران سوئدی ژاندارمری ایران را در كنار آلمان قرار داده بود و ایرانیان مخالف انگلستان و روسیه را مسلح ساخته و تحت فرماندهی ژنرال كاونیتس آتاشه نظامی آلمان در تهران قرار داده بود كه در عملیات نظامی ژاندارمهای ایران بر ضد سواره نظام روسیه در كرمانشاه ناپدید شد
ایران در آستانه جنگ جهانی اول اعلام بیطرفی كرده بود، ولی توان نظامی قابل ملاحظه ای نداشت كه از ورود نیروهای دو اتحادیه متخاصم به وطن جلوگیری كند. عثمانی كه در كنار آلمان بود 15 ژانویه 1915 تبریز را تصرف كرد كه روسیه نیرو فرستاد و عثمانی را اخراج كرد. تازه میان آلمان و عثمانی (تركیه) هم توافق نظر نبود. عثمانی خواهان رسانیدن خود به آسیای میانه و ایجاد اتحادیه « پان تركیسم» بود و آلمان نقشه تصرف میدانهای نفتی ایران و پالایشگاه آبادان از یك طرف و رخنه به هند و طرد انگلستان از این سرزمین پهناور را از سوی دیگر، در سر داشت. روسیه و انگلستان هم نیات مختلف داشتند؛ انگلستان «فرمانفرما» را كه دوست خود بود نخست وزیر می كرد و روسیه او را بر می داشت و سپهسالار را كه هواخواهش بود بر جای او می نشاند
جمع نیروهای اشغالی روسیه شش هزار و انگلستان چهار هزار تن بود و ایران نیرویی به این شمار نداشت كه حاكمیت و امنیت داخلی خود را حفظ كند. در پایان سال 1916 روسیه و انگلستان به نفوذ آلمان و عثمانی در ایران پایان دادند . انگلستان به منظور دور ساختن عثمانی از میدانهای نفتی , در عراق نیرو تازه نفس پیاده كرد و به سوی بغداد پیش رفت
دولت انگلستان که در پایان جنگ جهانی اول بر عراق و سایر مستملکات عثمانی در شبه جزیره عربستان استیلا یافته بود سپس طبق سیاست خاص خود در آنها تغییراتی به وجود آورد که مسائل جاری از جمله قضیه عراق و مسئله اعراب و اسرائیل و ... نتیجه آن است. به علاوه ،رویدادهای سال 2003 عراق نشان داد که استراتژی انگلستان در خاورمیانه نسبت به آن زمان تغییر چندان نکرده است
انتقال محل مسکونی محمدعلی شاه و استقراض از بانک روسیه
سال 1288، خورشیدی محمدعلی شاه قاجار به سلطنت آباد نقل مكان كرد و برای دفاع از خود دستور ایجاد استحكامات و استقرار توپ داد. به دستور او حتی در قلهك و دروس هم توپ مستقر ساختند.
در همین روز ، محمدعلی شاه برای این كه حمایت كاركنان دربار و دولت را از دست ندهد از بانك استقراضی روسیه در تهران وام گرفت و مواجب آنان را پرداخت كرد .
روز دهم تیر
تهیه نظامنامه انتخابات پارلمان
سال 1288، محمدعلی شاه برای این كه اتهام « ضد مشروطیت» را از خود دور سازد، هیاتی را مامور كرد تا نظامنامه تازه انتخابات پارلمان را بر اساس دو مرحله ای تهیه كنند. ولی این تمهیدات سلطنت او را بیش از دو هفته حفظ نكرد
برگزیده شدن امام جمعه تهران به عنوان ریاست مجلس
سال 1331 دکتر سید حسن امامی امام جمعه تهران از جانب اکثریت 40 نفری نمایندگان مجلس که مخالف دولت دکتر مصدق و جبهه ملی بودند بعنوان رئیس مجلس برگزیده شد
ممانعت ساواک از نوشتن مطالب توسط مصدق در زمان تبعید و اعتراض وی
سال 1343، دکتر مصدق در دوران تبعید خود در احمدآباد به دخالت ساواک و ممانعت آن از نوشتن مطلب و نامه چنین نامه رسمی اعتراضی نوشت: این حقی را که قانون در دنیا به هر فردی داده از من سلب کنید یا در دادگاهی مانند سال 1332 مرا محکوم کنید که چیزی ننویسم و یا این که دستهایم را دستبند بزنید و هر وقت قضای حاجتی دارم باز کنید و دومرتبه دستبند بزنید. با این تاکید که به هرکس هم اگر از شما پرسید میتوانید شرح واقعه را بگوئید
روز یازدهم تیر
عضویت دکتر مصدق در مجمع انسانیت
سال 1325، مجمع انسانیت انجمنی بود که در صدر مشروطیت برای دفاع از آزادی تشکیل شده بود. این انجمن مرکب از اهالی آشتیان، تفرش و گرگان بود که در تهران تشکیل شد. ریاست این مجمع با حسن مستوفی (مستوفی الممالک) بود و دکتر مصدق بعنوان نواب رئیس و مسئول کمیسیون حرب (بخش مسلح) انتخاب گردید. ایشان قبل از آن بنا بگفته خودشان به دعوت دوست و پسرخاله خود سلطان جنید میرزا عضویت در جامعه آدمیت را پذیرفته و در مکتوب 12 آذر 1344 در جواب ایرج افشار علل خروج خود را از این جامعه ابراز نمود
مصاحبه با خبرگزاری اینترنشنال نیوز سرویس
سال 1330، دکتر مصدق در مصاحبه با بخش اروپایی این خبرگزاری هدف ملی کردن را جلوگیری از دخالت دیگران در امور داخلی ایران اعلام کرد
روز دوازدهم تیر
اوج شور دفاع نظامی ایرانیان از میهن
تیر ماه 1330، در پی تمركز نیروهای انگلستان در بصره، سلیمانیه، كركوك و اربیل برای حمله به ایران كه نفت خود را ملی كرده بود و ورود ناو انگلیسی موریشس با قدرت آتش زیاد به شط العرب در 12 و 13 تیرماه 1330 یكانهای ارتش ایران در خیابانهای شهرهای مختلف به منظور تقویت روحیه هموطنان رژه رفتند و مردم را به تماشای مانورهای نظامی خود دعوت كردند. همزمان چند واحد توپخانه به آبادان منتقل و مستقر شدند. مردم كه به هیجان آمده بودند داوطلبانه به كمك سربازان شتافتند و به حفر سنگر توپ پرداختند. فرماندهی دفاع از آبادان به ژنرال كمال سپرده شد و نیروی كمكی از شیراز و قزوین و كرمان اعزام شد. چند خلبان نیروی هوایی داوطلب عملیات كامیكازی و كوبیدن هواپیماهای پر از مواد منفجره به كشتی انگلیسی شدند. نیروی دریایی باوجود ضعف و نداشتن ناو سنگین به حالت آماده باش درآمد. در اینجا بود كه ملت متوجه شد باید نیروی دریایی اش را تقویت كند و تقویت آن را در اولویت قرار دهد. در خوزستان حمل سوخت به دو كشتی لاروب قطع شد تا شط العرب با گل و لای بسته شود و اعلام شد كه ناو موریشس ظرف ده روز یا باید از شط العرب خارج و یا در جایی كه هست به گل خواهد نشست. بدون این كه سربازان منقضی خدمت دوره های قبل احضار شده باشند، دهها هزار تن از آنان به پادگانهای مربوط مراجعه و خود را معرفی كردند. با این آمادگی ملی برای دفاع، كشور یكپارچه شور و هیجان شده بود و رادیو تهران پی در پی گزارشهای مربوط را پخش می كرد و اصحاب نظر با مصاحبه و تفسیر به مردم ثابت می كردند كه اشغال نظامی ایران در شهریور 1320 نتیجه خیانت چند مقام بود نه ضعف ارتش و وطندوستی مردم
دو سال زندان برای دکتر بقایی
سال 1340، حكم محكمه نظامی تهران درباره دكتر مظفر بقایی انتشار یافت كه ضمن آن وی به اتهام متزلزل ساختن صمیمیت مردم نسبت به ماموران شهربانی (پلیس) از طریق ایراد نطق عمومی، به دوسال زندان محكوم شده بود.
یكی از مواردی كه دكتر بقایی به آن اشاره كرده بود شكنجه شدن یك روزنامه نگار كرمانی به دستور و باحضور سپهبد نصیری رئیس كل وقت شهربانی كشور بود.
سرنگون شدن هواپیمای مسافربر ایرانی با اصابت موشک
سال 1368، در جریان جنگ عراق و ایران یک جت مسافر بر ایرانی از نوع ارباس در آسمان خلیج فارس بر اثر اصابت موشک سرنگون شد و 290 تن سرنشینان آن جان باختند. موشکی که این هواپیما را سرنگون ساخت از یک ناو آمریکایی مستقر در خلیج فارس پرتاب شده بود. این هواپیما از ایران عام امارات بود
روز سیزدهم تیر
توافق انگلستان و روسیه بر سر افغانستان که به زیان تمامیت ایران بود
سال 1267، انگلستان و روسیه چهارم ژوئیه 1887 ( 20 سال پیش از امضای قراداد تقسیم ایران در سن پترزبورگ كه مورخان متفق القول از آن به عنوان شرم آورترین معاهده قرن 20 یاد كرده اند) در زمینه سرنوشت افغانستان به توافق رسیدند كه این توافق نیز برضد تمامیت تاریخی ایران بود. رقابت های استعماری انگلستان و روسیه در قرون 19 و 20 و در پی آن رقابت های آمریکا و شوروی بر سر قدرت جهانی بودن در نیمه دوم قرن 20 دشواری های فراوان برای ایران به بار آورده است.
رسمیت یافتن نخست وزیری سپهبد رزم آرا
سال 1329، برغم مخالفت شدید دكتر مصدق و یارانش، مجلس بر نخست وزیر شدن سپهبد رزم آرا صحه گذارد (95 رای از 106 نفر حاضر). وی سپس در روز 19 تیر از مجلس سنا رای اعتماد گرفت. دکتر مصدق در این جلسه مجلس شورا در مخالفت با دولت رزم آرا و برنامه این دولت صحبت کرد. نمایندگان مخالف از فرط خشم دسته های جلو صندلی ها را در تمام مدت سخنان رزم آرا به نشانه اعتراض کوبیدند. همین ابراز خشم كه در جامعه منعكس شد نقطه عطفی در تاریخ ایران شد و مبارزات ملی به منظور نجات ایران از سلطه دولتهای استعمار گر اروپایی به ویژه انگلستان كه از 120 سال پیش از آن آغاز شده بود شدت گرفت و به ترور رزم آرا و ملی شدن نفت ایران انجامید. مردم ظرف مدتی كوتاه بساط سابق را برچیدند اما، نظم نو پس از پیروزی ملت ایران كه سرمشق سایر ملل استعمار زده قرار گرفت ، به دلیل ادامه توطئه از خارج و سازش( خیانت) از داخل بیش از 30 ماه طول نكشید و با براندازی دولت ملی در 28 مرداد سال 1332 پایان یافت.
پیام دکتر مصدق به مردم در باره کمک مالی آنها به دولت
سال 1330، در پی خبر احتمال حمله ناو انگلیسی موریسش به ایران و حمایت مردم از ارتش ایران، مردم دسته دسته آمادگی خود را برای دادن كمك مالی به دولت اعلام كردند. آخر وقت روز 13 تیرماه دكتر مصدق نخست وزیر در پیام رادیویی به مردم اطمینان داد كه خزانه دولت خالی نیست و توصیه كرد كه مردم ضمن تحكیم وحدت ملی و همبستگی بكوشند نیاز خود را از محصولات و تولیدات وطن رفع كنند تا دولت مجبور به واردات نشود و ضعف نشان ندهد. وی گفت كه تا یك كشور خودكفا نشود نخواهد توانست در برابر زور ایستادگی كند
روز چهاردهم تیر
ماموریت سر جان ملكم در ایران، تالیف کتاب تاریخ از جانب وی و شرح خصلت ایرانیان
جان ملكم كه به پاس خدماتش به دولت متبوع خود انگلستان لقب سر گرفته است پنجم ژوئیه سال 1813 تالیف خود «تاریخ ایران» را كه كلا حدود هزار صفحه است و آن را در هند تكمیل كرده بود به دست چاپ داد ولی تاریخ انتشار نسخه های اصلی كه از آن به جای مانده سال 1815 را نشان می دهد، از آن چنین بر می آید كار چاپ و صحافی نزدیك به دو سال طول كشیده بود.
این کتاب بعنوان یک اثر تاریخ نگارانه و نه با هدف به تحریر درآوردن خاطره هایی از دوران اقامت یک دیپلمات در ایران نگاشته شده است.
سرجان ملكم یك «نظامی- دیپلمات» بود كه از سال 1800 میلادی تا 1810 سه بار به عنوان مامور دولت انگلستان به ایران آمده بود. در قسمتهایی از این کتاب وی به زعم خود منش ایرانیان را توضیح داده است، این کتاب دهها سال به عنوان «راهنمای» دولت های اروپایی (غرب) بكار رفته و مد نظر آنها بوده است
ملکم از افسران واحدهای نظامی انگلستان در «هند» بود كه مامور دیدار از ایران شد. دولت انگلستان ایران آن زمان را دیوار كوتاه و فرسوده ای دیده بود كه فرانسه و روسیه - هر دو می خواهند از آن بالا روند و «هند» را از چنگ آن دولت در آورند، لذا در صدد برآمده بود كه به هر وسیله، مانع نفوذ آن دو دولت اروپایی از طریق خاك ایران به هند شود و اعزام جان ملكم كه شاید تا آن زمان هرگز درصدد تاریخ نویسی و تحقیقات تاریخی برنیامده بود به همین دلیل بود.
دیدارهای سر جان ملکم از ایران مصادف با تصمیم ناپلئون مبنی بر محاصره دریایی و تحریم اقتصادی انگلستان و قطع دست آن از سایر كشورها بود و اعزام ژنرال گاردان و افسران و ماموران سیاسی دیگر از فرانسه به ایران عمدتا با هدف برخورد با انگلستان بود
به علاوه، این دیدارها همزمان با نخستین جنگ روسیه با ایران بود كه در سال 1803 آغاز شد.
قرارداد ناپلئون با تزار روسیه در هفتم ژوئیه 1807 در تیلسیت كه ضمن آن ناپلئون به شرط تحریم انگلستان، دست روسیه را برای تصرف سوئد، فنلاند و مستملكات عثمانی آزاد گذارد و تكمیل و تائید مجدد آن در 14 اكتبر 1808، ماموریت «جان ملكم» را حساس تر كرد، که فتحعلی شاه هم در این سال (1808) به وی اجازه سفر از بوشهر به تهران را نداد، اما سال بعد او را كه باخود هدایای فراوان برای شاه قاجار آورده بود به حضور پذیرفت و چون احتمال بازگشت ژنرال گاردان به اروپا می رفت و فشار روسیه بر ایران افزون گردیده بود راه برای امضای قرارداد 12 مارس 1809 ایران و انگلستان هموار بود كه به موجب آن دولت ایران متعهد شد كه تعهدات نظامی خود با كشورهای دیگر را به سود انگلستان لغو كند و این قرارداد به مفهوم آن بود كه ژنرال گاردان و افسرانش باید از ایران بروند كه در سال 1810 رفتند و جای آنان را انگلیسی ها گرفتند.
همین عمل موجب فاجعه سال 1812 در جبهه اصلاندوز شد . مشاور توپخانه ارتش ایران در جبهه اصلاندوز یك افسر انگلیسی به نام «لیندسی» بود و توپخانه ایران نیروی خودی را به گلوله بست و باعث شكست ایران از روسیه شد كه با میانجیگری و اعمال نظر انگلیسی ها قرارداد ترک مخاصمه میان روسیه و ایران به امضا رسید. بنا بر این، مداخلات استعماری و سلطه گری انگلستان در ایران با ماموریت های سر جان ملکم آغاز شد که ماهیت آن با ماموریت برادران شرلی که 102 پیش از آن آغاز شده بود متفاوت بود و مداخلات انگلیسی ها در ایران در قرون 19 و 20 عامل اصلی کاهش وسعت، تزلزل حاکمیت، عقب ماندگی و بدبختی های ایران و ایرانیان بشمار آورده شده است
ملکم در کتاب خود در باره منش ایرانیان چنین ابراز نظر كرده: ایرانیان مردمانی خودخواه ، متلون ( دمدمی مزاج) ، متفرق و... هستند. وی در چند جای كتاب خود تاكید كرده است كه «بنی آدم بنی عادت است» یعنی عاداتش را داوطلبانه رها نمی سازد؛ به عبارت دیگر، این خصلت ها فرهنگ ثانوی ایرانی شده است!!. او همچنین بر این عقیده است كه ایرانیان را میتوان خرید و بمانند سایر مردم مشرق زمین حكمران مستبد( دیکتاتور)، ولی قاطع و تامین كننده رفاه و امنیت را بر حاكم كم عرضه و لیبرال ترجیح می دهند.
پس از انتشار تاریخ سرجان ملكم و پس از او ـ البته با فاصله ای زیاد ـ تاریخ «سر پرسی سایكس» كه او نیز یك ژنرال انگلیسی بود و با ماموریت نظامی و ایجاد یک نیروی رزمی برای انگلستان ( اس. پی. آر) به ایران آمده بود انتشار یافت و متاسفانه از این دو تالیف به عنوان ماخذ و منبع استفاده شده و حتی تاریخدانان خودمان هم گهگاه به كتابهای این دو « مامور رسمی» استناد كرده اند
رای دادگاه لاهه برضد ایران و قطع مناسبات ایران و انگلیس
سال 1330، برغم حضور دكتر مصدق نخست وزیر وقت در جلسه دادگاه بین المللی لاهه و مدافعات بعدی وكیل بلژیكی ایران، پنجم ژوئیه 1951 دادگاه لاهه به سود شاكی پرونده (دولت انگلستان) و بر ضد ایران رای داد! ترومن رئیس جمهوری وقت آمریكا از حزب دمكرات برای حل مسئله از طریق تراضی طرفین ، ده روز بعد اورل هریمن دیپلمات آمریكایی را برای مذاكره با دكتر مصدق به تهران فرستاد كه نخست وزیر وقت، ملی شدن صنعت نفت ایران را عملی پایان یافته اعلام كرد و حاضر به سازش نشد ، تهدید انگلستان كه مسئله را در شورای امنیت مطرح خواهد كرد دست کم گرفت و بعدا نیز مناسبات ایران با انگلستان را قطع كرد.
روز پانزدهم تیر
استعفای دکتر مصدق طبق سنت پارلمانی
سال 1331، طبق سنت پارلمانی دکتر مصدق استعفا کرد. 52 نماینده از 65 نماینده حاضر در جلسه مجلس شورا به زمامداری مجدد مصدق اظهار تمایل کردند
روز شانزدهم تیر
اعزام نخستین دانشجویان ایرانی به انگلستان و آرزوهای عباس میرزا ولیعهد
سال 1177، دولت وقت ایران (دوران فتحعلی شاه) هفتم ژوئیه سال 1811 میلادی دو ایرانی را به عنوان دانشجو روانه انگلستان كرد. این تصمیم كه از سوی عباس میرزا ولیعهد وقت گرفته شده بود به تایید وزیر اعظم هم رسیده بود. سبب اتخاذ این تصمیم افزایش رفت و آمد فرستادگان انگلستان به ایران و نیاز مبرم به مترجم ماهر و مورد اعتماد و نیز كسانی بود كه انگلستان را دیده و از اوضاع واقعی آن آگاه باشند. سه سال بعد ( 1814 ) به همین ترتیب پنج دانشجوی دیگر از سوی عباس میرزا به انگلستان اعزام شدند
انتقال دکتر مصدق از زندان شهربانی تهران به زندان بیرجند
در سال 1319 خورشیدی
پیام مصدق در ذم مجسمه سازی از وی
سال 1330، در این پیام دکتر مصدق خاطر نشان کرد: اصولا عقیده دارم هر کس خود را برای خدمتگزاری آماده میکند، اثر معنوی اقدامات خویش را نباید با زخارف زودگذر مادی برابر کند. بزرگترین پاداش خدمات ملی و اجتماعی آرامش وجدان است، و لعنت کرد هرکس را که بخواهد در حیات و مماتم به نام من بتی بسازد و مجسمه بریزد. زیرا هنوز رضایت وجدان برای من حاصل نشده و آنروز که حاصل شود تازه نشانه انجام وظیفه است که هر کس بدان مکلف میباشد و حقا سزاوار خوشباش پاداش نیست
گزارش وزیر خارجه به مجلس در باره بی ارزش بودن دستور موقت دیوان بین المللی در لاهه
در سال 1330
درخواست مجلس سنا از شاه در رابطه با صدور فرمان نخست وزیری
سال 1331، بدنبال این درخواست سنا خواهان آن بود که هرگونه رای گیری به زمان طرح برنامه دولت موکول گردد که مورد مخالفت دکتر مصدق قرار گرفت
مصوبه شورای انقلاب درباره ملی شدن صنایع
سال 1358، مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت مصوبه شورای انقلاب را مبنی بر ملی شدن صنایع تحت عنوان «قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران» اعلام داشت . یك پاراگراف از مقدمه این مصوبه چنین می گوید :
"نظام گذشته صنایع كشور را به صورت وسائلی برای چپاول سرمایه های ملی به دست عمال خود و وابستگی اقتصاد ایران به سرمایه داری خارجی و مصرفی ساختن كشور درآورده بود." در پاراگراف دیگر چنین آمده بود: "صنایع ایران برپایه صنعت و اقتصاد وابسته به سرمایه داری غارتگر جهانی به وجود آمده بود و .... "
برای توجیه مصوبه تصریح شده بود:" ... اینك نجات صنعت و اقتصاد كشور ایجاب می كند كه اقدامی قاطع در جهت احیاء ، اداره صحیح و توسعه انها ( صنایع ) به منظور رعایت نظام اسلامی در مورد حقوق كار و خروج ایران از وابستگی به نفت و احراز استقلال از طریق تولید نیازهای داخلی تا سرحد خود كفایی و توسعه صادرات و... قانون حفاظت و توسعه ایران ( ملی شدن ) به تصویب برسد و ...." ( متن كامل این مصوبه در صفحات اول روزنامه های عصر تهران مورخ 16 تیرماه 1358 به چاپ رسیده است).
روزنامه اطلاعات كه هنوز مصادره نشده بود در همین روز در صفحه دوم خود فهرست برخی از افراد را كه شركتها ، موسسات و كارخانه های آنان مشمول این قانون قرار می گیرد منتشر ساخته بود ، اختصارا از این قرار: جعفر اخوان، حبیب ثابت، فرمانفرماها، محمود رضایی، مراد اریه، رسول وهاب زاده، احمد خیامی، محمود خیامی، منصور یاسینی ، محمد رحیم ایروانی، محمد تقی برخوردار، اكبرلاجوردیان، قاسم لاجوردی، احمد لاجوردی، محمود لاجوردی، حبیب لاجوردی، علی اصغر پیروی، محمدعلی مهدوی، خسرو ابتهاج ، آذر ابتهاج، ابوالحسن ابتهاج، حسین دانشور، علی نقی عالیخانی، عبدالحمید اخوان كاشانی، رضا شكرچیان، علی شكرچیان، عبدالمجید اعلم، مهدی میر اشرافی، مهدی هرندی ،سعید هدایت، محمد ابونصر، برادران عمید، حسن هراتی، مرتضی رحیم زاده خوئی، مهدی بوشهری، علی نقی اسدی، طاهر ضیائی، عنایت بهبهانی، كاظم خسرو شاهی، محمد سرو شاهی، برادران فولادی، اسدالله رشیدیان، علی رضایی، مرتضی رستگار جواهری، مهدی نمازی
روز هفدهم تیر
انعقاد پیمان سعد آباد
سال 1317، پیمان سعد آباد میان کشور های ایران ، ترکیه ، عراق و افغانستان امضا شد . این پیمان به منظور ایجاد حسن همجواری میان کشورهای امضا کننده پیمان ، به امضا رسید
پاسخ ترومن به نامه مصدق و پیشنهاد قبول میانجیگری آوریل هریمن یکی از مشاوران نزدیکش
سال 1330
روز هجدهم تیر
فروش خاک میهن توسط ناصرالدین شاه
سال 1273، اسناد قرارداد مورخ 27 ماه مه سال 1893 میلادی روسیه و ایران 9 ژوئیه همین سال میان دو دولت مبادله شد و در اروپا (نه در تهران) انتشار یافت. به موجب این قرارداد، ناصرالدین شاه قاجار منطقه مرزی «فیروز» را به «اعلیحضرت تزار همه روسیه!» بخشیده بود و خط مرزی دو كشور به سود روسیه تغییر یافته بود. این منطقه اینک در جمهوری ترکمنستان واقع شده است
طرح برخی از نمایندگان در باره رسیدگی به اوراق «خانه سدان» و گزارش دکتر مصدق در این باره در مجلس
سال 1330
اعلام تمایل مجلس سنا با اکثریت ضعیف با نخست وزیری مصدق
سال 1331، دکتر مصدق این تمایل با اکثریت ضعیف را کافی ندانسته ولی پس از ملاقات با هیئت رئیسه سنا حاضر به قبول مسئولیت شد
اعتراض ایران درباره بحرین
سال 1347، در این روز در سال 1347 دولت وقت ایران نسبت به عضویت بحرین در فدراسیون امارات اعتراض كرد . دولت در این اعلامیه اعتراضیه یادآور شده بود كه بحرین یك استان ایران است. سالها پیش از آن ، مجلس شورای ملی بر پایه اسناد و شواهد تاریخی با تصویب قانون " بحرین " را استان چهاردهم ایران اعلام کرده بود. بعدا، شاه به خواست آمریکا ترتیبات ابطال حقوق ایران نسبت به بحرین را داد که چون عمل او خودسرانه و غیر دمکراتیک بود توده ایرانیان نپذیرفته اند و یکی از اتهامات وارده به شاه پس از انقلاب همین اقدام او بود
نگرانی دکتر شایگان از انشعاب در جبهه ملی
سال 1358، دكتر علی شایگان از یاران دكتر مصدق با توجه به ایجاد انشعاب در جبهه ملی نگرانی خود را از آینده این جبهه ابراز داشت .وی تاكید كرد: تاریخ وطن نشان داده است كه هر شكست و تضعیف در پی یك تفرقه بوده است. اظهارات دکتر شایگان در این زمینه و در زمینه محدود کردن اختیارات رئیس جمهور و گسترش اختیارات نخست وزیر همان روز و روز بعد در روزنامه های تهران به تفصیل انتشار یافت
تظاهرات گسترده دانشجویان بخاطر آزادی مطبوعات که به کشته، زخمی و دستگیر شدن تعداد زیادی انجامید
در شب جمعه ١٨ تير سال ١٣٨٣، با راه پيمائی مسالمت آميز دانشجويان از خوابگاه خود در خيابان اميرآباد تهران، درمخالفت با بسته شدن روزنامه سلام آغاز شد ( روزنامه چپگرای سلام روزنامه ای درون حكومتی به شمار ميرفت كه با كنار نهاده شدن رهبران طيف خود از مسندهای فوقانی قدرت، با توجه به حاشيه امنی كه از آن برخوردار بود، به فعاليت مطبوعاتی خود می پرداخت تا اينكه با چاپ نامه سعيد امامی معاون امنيت داخلی وزارت اطلاعات خشم بی امان جناح راست حكومت را برانگيخت و به سرعت اقدام به بستن آن نمودند ) . اين تظاهرات كه در شب انجام پذيرفت مطابق معمول چندين بار در گذشته نيز در اعتراض به مسائل ديگر انجام شده و پايان پذيرفته بود .اما تفاوت اين بار با دفعات قبل در اين بود كه سطح كلان تری از مطالبات دانشجويان را مطرح ميكرد و در عين حال نيروهای بيشتری را به عرصه عمل آورده بود و خواست های مطرح شده در غالب شعارها از عمق و وسعت بيشتری برخوردار بود. زمانی كه دانشجويان اكثرا به خوابگاه های خود بازگشته و در خواب بودند. يورش نيمه شب ماموران انتظامی و لباس شخصی به خوابگاه دانشجويان منجر به يك نفر كشته، ده ها تن زخمی و دستگيری صدها نفر از دانشجويان و تخريب كلی اطاق ها و وسائل شخصی دانشجويان شد . در اين ميان دانشجويان مسئولين اين حادثه را انصار حزب الله و نيروی انتظامی می دانستند از طرفی آنان اين مسئوليت را به عهده نمی گرفتند. از اين رو دانشجويان خشمگين در روز بعد ضمن مذاكره با فرستادگان دولت كه كنترلی هم بر نيروهای انتظامی و لباس شخصی نداشتند توانستند ضمن تشكيل كميته ای به خواست های خود شكل منسجم تر و متمركزتری بدهند . اين كميته توانست سنگرهائی را با وسائل ابتدائی نظير سنگ و چوب بر سر چند خيابان روبروی كوی ايجاد كند و دانشجويانی كه صورت های خود را پوشانده بودند را به سنگربانی از آن بگمارد . از طرفی اساتيد دانشگاه نيز در روز 21 تير به هواداری از دانشجويان دست به تحصن زدند. با خروج نمايندگان دولت از خوابگاه و با توصيه آنان نيروهای انتظامی و لباس شخصی فقط تا چند ساعت از تعرض خوداری كردند و دانشجويان نيز اقدام به دستگيری افراد مظنون كه عامل نفوذی قلمداد ميكردند نموده، همچنين 3 نفر از افراد لباس شخصی را گروگان گرفته و تحويل كميته ای كه در مسجد خوابگاه تشكيل شده بود، دادند كه پس از چندی اقدام به آزادی آنان كردند. در اين ميان گزارش وقايع در روزنامه های اصلاح طلب به وسيع ترين شكل خود اكثرا در دو شماره در روز منتشر ميگرديد كه تيراژ آن برای هر روزنامه تا 800000 شماره در روز نيز افزايش يافت و اين با كثرت روزنامه های موجود يك ركورد بی سابقه است . با اين موقعيت همه مردم در جريان آخرين وقايع نه تنها در تهران بلكه در كليه شهرستان ها قرار ميگرفتند و دانشجويان توانسته بودند تمام توجه حكومت و مردم كشور را به خود جلب كنند.سپس شورای امنيت ملی بیانیه ای منتشر کرد كه در آن فرهاد نظری فرمانده نيروی انتظامی را بعنوان عامل هجوم به خوابگاه معرفی ميكرد و عملا يكی از خواست های دانشجويان را در خود لحاظ كرده بود. قطع شدن كليه تلفن های همراه در تهران، گماردن كليه نيروهای بسيجی مسلح در كليه ميادين و چهارراه ها، شرايطی از برقراری يك حكومت نظامی اعلام نشده را در نظر مجسم می كرد. در 21 تير گروه های دانشجوئی كه پس از چند روز حالا به صورت رسمیتری خود را وارد سير حوادث می كردند هر كدام در مورد شعارها، سطح مطالبات و رهبری مبارزه نظرات متفاوتی را مطرح می كردند. بخش اعظمی از از نيروهای شركت كننده تمايل به ورود در مرحله ای داشتند كه سطح قانونیتری را در بر می گرفت. در صورتی كه بخش ديگر خواستار شعارهای تندتر و عميق تر كردن مبارزه و بردن آن به بيرون از خوابگاه و به زعم خود در ميان مردم بود. با پافشاری بخش دوم بر نظرات خود و كشيده شدن آنان به بيرون از كوی دانشگاه و در خيابان‌ها، عملا آنان را در موقعيتی قرار داد كه پس از 21 تير در چند خيابان و محله شهر چماقداران به اسم دانشجو اقدام به تخريب و آتش سوزی ميكردند، بدون اينكه حتی يك دانشجو در ميان آنان وجود داشته باشد. با جو رعب و وحشتی كه عوامل نيروهای سركوبگر ايجاد كردند و با قولی كه شمخانی وزير دفاع در شب 23 تير مبنی بر خاتمه دادن به موضوع به هر قيمت ممكن داد، در فردای آن روز با تقويت هرچه بيشتر نيروهای لباس شخصی و اتنظامی موجود در سطح شهرعملا به درگيری ها خاتمه داده شد و دانشجويان باقی مانده در كوی نيز برای تبری جستن از نيروهائی كه در شهر به اسم آنان به آتش زدن بانك ها و مغازه ها و ديگر امكانات شهری می پرداختند، مجبور به شركت در تظاهراتی شدند كه از سوی حكومت سازمان يافته بود.
این یک حرکت بزرگ دانشجويی بود که از نظر طول مدت تجمعات و اعتصاب و گستردگی جغرافيايی آن پس از انقلاب بي‌سابقه بود. در آن موقعيت انسجامی خرد شده از يك خيزش دیده میشد كه اثری از پيروزی در آن نبود و به هيچ نتيجه ملموسی هم دست نيافته بود. آنچه مسلم می نمود، داشتن شهامت، حس و انگيزه مبارزه جويانه در كليه دانشجويان شركت كننده بود اما آنچه آنان نداشتند روشی روشن، سازماندهی و رهبری متمركز بود و به همين دليل به نتيجه ای دست نيافتند . تنها دست آورد اين عمل ثبت آن در تاريخ مبارزات دانشجوئی بعنوان برگ برنده ديگری است تا بتوانند با درس از آن در آينده، دورانديشی و انسجام بيشتری را در انجام مبارزات خود مد نظر قرار دهند
روز نوزدهم تیر
شروع نمایندگی دکتر مصدق در دوره ششم مجلس شورای ملی
سال 1305، در این دوره وی با کابینه مستوفی الممالک به علت حضور وثوق الدوله عاقد قرارداد 1919 و فروغی در این کابینه مخالفت کرد. در باره راه آهن ایران سخنرانی نمود و با اختیارات علی اکبر داور وزیر دادگستری وقت هنگام طرح لایحه تمدید اختیارات وزیر عدلیه مخالفت نمود
روز بیستم تیر
عملیات نظامی ناموفق آقا خان محلاتی - فرقه اسماعیلیه
سال 1221، آقاخان محلاتی (فرقه اسماعیلیه) كه در زمان محمدشاه قاجار دست به چند اقدام مسلحانه ناموفق زده بود یازدهم ژوئیه سال 1841 میلادی پس از عبور از کویر لوت از طریق قائن رهسپار افغانستان و از آنجا عازم هند شد. آقا خان، نخست در كرمان بپاخاسته بود كه شكست خورد و فیروز میرزا حاكم كرمان وی را به تهران فرستاد، ولی محمدشاه او را بخشید. آقا خان پس از ترک تهران، با کسان خود در منطقه «شهر بابك» به ایستادگی مسلحانه دست زد، ولی از نیروهای دولتی شكست خورد و به فارس عقب نشینی كرد و از آنجا دوباره به منطقه كرمان رفت و به ایستادگی دست زد كه باز شكست خورد و چون خانعلی خان فرمانده نیروهای دولتی از او دست بردار نبود , در راور کرمان تصمیم به خارج شدن از ایران گرفت.
پاره ای از مورخان نوشته اند كه آقاخان در حمله سال 1840 به كرمان (حمله دوم) از حمایت انگلیسی ها برخوردار بود. انگلیسی ها در آن زمان می كوشیدند تا با فراهم ساختن مشكلات و درگیری های داخلی، دولت ایران را از تلاش مسلحانه برای حفظ «هرات» و مناطق اطراف آن كه از بدو تاسیس كشور ایران قطعه ای از خاك این كشور بودند ،منصرف كنند و احتمالا حمایت از آقاخان در همین راستا صورت گرفته است. آقاخان پس از ورود به هند تلاش کرد که با جلب نظر دربار تهران به ایران باز گردد و هدایایی هم برای ناصرالدین شاه که تازه شاه شده بود فرستاد. ولی امیر کبیر برای آقاخان پیام فرستاد که اگر پای به مرز ایران بگذارد دستگیر و مجازات خواهد شد. دولت انگلستان که حامی آقاخان بود و از او سود می برد اجازه داد که در هند باقی بماند و آقاخان در آغاز کار بمبئی را برای سکونت برگزید و سپس به منطقه سند رفت. پس از آقا خان پسر و نوه هایش جانشینش شدند . پیروان فرقه اسماعیلیه را 20 میلیون تن بر آورد کرده اند
تقدیم سه لایحه در باره مسایل پولی و ارزی و لایحه اجازه انتشار اوراق قرضه ملی
سال 1330، دکتر مصدق این لوایح را پس از سخنرانیش در مجلس ارائه نمود
پیام مصدق به ترومن و پذیرش میانجیگری هریمن
سال 1330
استیضاح دولت دکتر مصدق در مجلس توسط علی زهری
سال 1332، علی زهری جزو نمایندگان اقلیت بود. گفته میشود که هدف از این استیضاح به مجلس کشاندن مصدق، ایجاد جاروجنجال و کشتن وی بدست چاقوکشان موجود در میان تماشاگران بود
انتشار عمومی نامه دکتر مصدق به آیزنهاور و پاسخ وی به دکتر مصدق
سال 1332، در این روز نامه دکتر مصدق به ترومن مورخ 7 خرداد 1332 و پاسخ مورخ 12 تیر 1332 آیزنهاور به وی منتشر شده بود که در آن وی متذکر شده بود: چون ایران و انگلستان نتوانسته اند نسبت به غرامت توافق حاصل نمایند ممالک متحده آمریکا امکان هر نوع مساعدت به ایران را ندارد. لکن ممالک متحده امیدوار است کمکهای فنی و نظامی را در صورت تمایل دولت ایران نظیر سال گذشته و بر همان اساس ادامه دهد
پاسخ دکتر مصدق به نامه هیئت اجرائی سازمانهای اروپائی جبهه ملی
سال 1344، در این نامه وی تاکید کرد که: این دو جبهه هر کدام در محل خود استقلال تام دارند و هیچ یک حق دخالت در کار دیگری را ندارد
روز بیست و یکم تیر
درگذشت خلیل ملکی
سال 1348، خلیل ملکی از عمده فعالان گروههای چپ در ایران بود. نخستین فعالیت های گروههای چپ در ایران به اوایل دوره مشروطه و فعالیت چهره هایی چون حیدرخان عمواوغلی، احسان الله خان، خالوقربان، سلطان زاده، عبدالصمد کامبخش و سلیمان میرزا اسکندری باز می گردد. دوره دوم فعالیت کمونیستی نیز مربوط به گروه موسوم به 53 نفر است که چهره هایی چون تقی آرانی، پیشه وری، انورخامه ای ، خلیل ملکی، احسان طبری و بزرگ علوی در آن حضور دارند. پس از سرنگونی رضا خان در شهریور 1320، حزب توده به وجود آمد.
در دی ماه 1326 گروه اصلاح طلب اعلامیه انشعاب از حزب توده را منتشر کرد.گروه انشعابی از لحاظ تعداد کوچک بود اما بسیاری از کسانی که جدا شدند روشنفکران سرشناس بودند . در مجموع صد نفر از جمله چهره های برجسته ای چون خلیل ملکی ، انور خامه ای ، جلال آل احمد ، نادر نادر پور، اسحاق اپریم و ابراهیم گلستان ... تشکیل دهندگان گروه انشعابی بودند. که با نام حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) به کار خویش مشغول شدند. گروه ملکی در اوج فعالیت خود در سالهای 1331 الی 1332 چند هزار نفر عضو داشت و تا پایان به پشتیبانی از حکومت ملی دکتر مصدق ادامه داد و پس از کودتا سرکوب شد. اخیرا کتاب نامه های خلیل ملکی به کوشش امیر پیشداد و محمد علی همایون کاتوزیان، نشر مرکز تهران 1381 از وی منتشر گردیده است. پیشداد و کاتوزیان در پیش گفتار می نویسند: «ملکی روشنفکر و تئوریسین و فعال سیاسی رُک و بی پرده و با اندیشه و عملی مستقل بود و آنچه را بدان باور داشت تقریبا بی پرده و پیرایه بیان می کرد و این خود یکی از علل بزرگ ناکامی سیاسی او در زمان حیاتش بود و پیروزی پس از مرگش.
تفکر ملکی را در نخستین نامه به امیر پیشداد، دوست ملکی و دبیر جامعه سوسیالیستهای ایرانی در اروپا به تاریخ 24 مرداد 1340 می توان دریافت: «حقیقت این است که تصوری که شما از ایران دارید، خیلی دور از واقعیت است و سیاستی را که تصور می کنید پیروی کردن از آن، سوسیالیستی است در حقیقت خیانت به سوسیالیسم مستقل از دو بلوک و خیانت به کشور است... با دست خالی نمی توان سوسیالیسم را بنا کرد، باید از همین سرمایه داری چیزی گرفت. بدون چیزی بودن، نمی توان همه چیز بود». او که با عوام گرایی و دنباله روی از «توده مردم» به شدت مخالف بود در همان نامه می نویسد: «در ایران با شعار نمی توان توده های را جلب کرد. توده مردم در دنبال شعار تند و تیز نمی رود... توده [مردم] در دنبال چند رجل بی فکر و بی فورم است». وی در جایی دیگر می نویسد: «افراد با هوش و با قضاوت صحیح، در حین توده ای گردیدن شخصیت خود را از دست داده و در توده منحل شده و هرگونه شخصیت و قضاوت صحیح خود را از دست می دهند. در عصر حاضر، قدرتهای توتالیتر بطور مصنوعی این «روح توده ای» را به وجود آورده و آن را در خدمت هدفها و تبلیغات خود قرار داده اند». وی در جایی دیگر از شیللر نقل قول می کند: «هر کس را که به عنوان فرد تنها مطالعه می کنم، با هوش و با عقل است. وقتی در توده منحل می شود، یک احمق از آنها ساخته می شود».
مخالفت اصولی خلیل ملکی با حزب توده در اغلب نامه ها به چشم می خورد. او که مریم فیروز و نورالدین کیانوری را «عمه مظفر فیروز و شوهرش» می نامید، همواره با شیفتگی آنان نسبت به سیاستهای شوروی مقابله می کرد و آن را مردود می دانست. در نامه ای به جامعه سوسیالیستهای ایرانی در اروپا می نویسد: «سیاستمداران شوروی مردمان خونسرد و واقع بینی هستند. هرگز خودشان دچار توهمات تبلیغاتی که خود آن را برای فریب توده ها به وجود می آورند، نمی شوند. این استعداد را خدا بخصوص به ما ایرانیها ارزانی داشته است که دائما فریفته خط و مشی هایی شویم که تبلیغات شوروی (نه سیاست او) به وجود می آورد!» ملکی با تناقض میان گفتار و کردار نیز مخالفت می ورزید و معتقد بود انسان برای حل مشکلات و پیشرفت، باید اشتباهاتش را بپذیرد. کاری که تا کنون هیچ حزب و گروه چپ ایرانی انجام نداده است. می نویسد: «یک آدم متوسط اهل عمل را در تهران می شناختم که برای خود فیلسوفی بود. از جمله کلمات قصار او این بود: یک اشتباه کردی، اعتراف کن. اگر خواستی رفو کنی، می شود و هزار و یک اشتباه!» بیش از چهل سال پیش خلیل ملکی به درستی پیش بینی کرد: «در آینده ای که شاید خیلی دور نیست، شکاف در طبقه کارگر اروپا از بین می رود و مابین کمونیستها و سوسیالیستها اگر عین هم بودن یا وحدت کامل نباشد، همکاری اصیل نزدیک به وجود می آید». وی همچنین ذهنی روشن در باره مناسبات جهانی و مفهوم امپریالیسم داشت: «نوعی از امپریالیسم صحبت می کنیم مثل این که ر قرن نوزدهم قرار داریم. امپریالیسم مرحوم شده و از بین رفته و بقایای آن نیز به زودی از بین می رود. البته امپریالیسم از لحاظ اقتصادی باقی است، آن هم با شعار و مرده باد و زنده باد از بین نخواهد رفت. با آن باید با تربیت کادر و سازمان دادن تولید و رشد و توسعه و همکاری بین المللی، در چارچوب سازمان ملل متحد و غیره مبارزه کرد و در درجه اول با داشتن برنامه و عمل رشد و توسعه». نظر او درباره سیاستمدار چنین بود: «من برای سیاستمدار همواره عقل سالم بشری، نه راضی کردن همه و نه فریفته بودن نسبت به عوام را ملاک و معیار دانسته ام». به گفته خود خلیل ملکی «امیدوار نگاه داشتن مردم به جایی که امید نیست، خیانت است».
کشف کودتای نوژه
سال 1359 کودتای نوژه کشف و خنثی شد
روز بیست و دوم تیر
تصرف تبریز توسط عثمانی ها
سال 914 برابر با 13 ژوئیه در سال 1534، نیروهای سلیمان قانونی سلطان عثمانی با استفاده از درگیری شاه طهماسب صفوی با ازبكان در شمال خاوری ایران و دشواری هایی كه با برادرانش داشت شهر تبریز را در جریان لشكركشی تازه خود به ایران تصرف كردند و سپس متوجه شروان، سلطانیه و حتی گیلان شدند. ولی مقاومت مردم عادی محل و حملات چریكی آنان باعث بازگشت عثمانی ها شد. این عملیات 20 سال پس از جنگ چالدران روی داد كه ضمن آن هم تبریز موقتا به دست عثمانی ها افتاد كه بعدا بازگشتند. علت شکست ایران در هر دو تعرض عثمانی،نداشتن اسلحه نوین ( توپ و تفنگ ) بود. سلطان سلیمان 31 دسامبر 1534 نیز موقتا بغداد را که در دست ایران بود متصرف شد. سلطان سلیمان پسر سلطان سلیم بسال 1494 متولد و در سال 1566 درگذشت . وی که 21 سپتامبر 1520 بر جای پدر نشسته بود یک سال بعد از آغاز سلطنت ، بلگراد را تصرف کرده بود.
آغاز جنگ میان مشروطه خواهان و نیروهای قزاق
سال 1287، میان طرفداران مشروطه و نیروهای نظامی قزاق در خیابانهای تهران جنگ و زد و خورد در گرفت. این نبرد خیابانی پس از به توپ بستن مجلس به دستورمحمد علی شاه قاجار از جمله لیاخوف روس بود. در این زد و خوردها شماری از نیروهای طرفدار مشروطیت کشته و دستگیر شدند.محمد علی شاه قاجار در سال 1324 ه ق تاجگذاری کرد. وی ولیعهد مظرالدین شاه بود. مظفرالدین شاه چند ماه پس ازپذیرش مشروطه درسال 1285 ه.ش درگذشت و ولیعهد بر جای وی نشست. محمد علی شاه علیرغم پذیرش مشروطه از سوی مظفر الدین شاه، به دلیل خوی استبدادی خود از وضعیت پیش آمده به شدت ناراحت بود و به دنبال فرصتی می گشت که مشروطه را منحل نماید و بساط استبدادی را در کشور بگستراند. نفرت او از مشروطه به حدی بود که در روز تاجگذاری نمایندگان مجلس شورای ملی را برای مراسم دعوت نکرد و تنها صنیع الدوله رییس مجلس وقت را در مراسم تاجگذاری خود دعوت نمود. رفتار محمد علی شاه تا بدانجا پیش رفت که سرانجام وی تصمیم گرفت مجلس را به توپ ببندد و بساط مشروطه و قانون را در کشور برچیند لذا لیاخوف روسی فرمانده قزاق ها مجلس را به توپ بست و به دستگیری و حبس و اعدام آزادیخواهان مشروطه طلب دست زد. اما به هر حال استبداد او معروف به دوره استبداد صغیر دیری نپایید و سرانجام گروههای مختلف آزادی خواه در کشور با هجوم به پایتخت تهران را فتح کردند. در صبح روز بیست و هشتم تیر 1288 ه ش شاه به همراه پانصد سرباز به اتفاق سران استبداد به سفارت روس پناهنده شد. شامگاه همان روز فاتحان تهران در بهارستان تشکیل جلسه داده و محمد علی شاه قاجار را از قدرت خلع کردند و فرزند دوازده ساله او را به نام احمد به پادشاهی و علیرضا عضد المالک را به سمت نایب السلطنه برگزیدند. رهبران مشروطه سرانجام محمد علی شاه را با تعیین مقرری سالیانه به روسیه تبعید کردند وی باز هم تلاش کرد به صورت مخفی وارد ایران شود که این اقدام وی برملا شد و مقرری وی قطع گردید
طرح انجمنهای محلی توسط رزم آرا در مجلس و مخالفت دکتر مصدق و فراکسیون جبهه ملی با آن
سال 1329، رزمرا این طرح را تحت عنوان قانون سازمان اداری کشور با قید یک فوریت به مجلس داد. این لایحه تطابقی با سایست انگلیس و شوروی یعنی ایجاد مناطق نفوذ در ایران تلقی میشد، از این رو هنگام طرح فوریت آمن مورد مخالفت شدید دکتر مصدق و فراکسیون جبهه ملی قرا رگرفت که آنرا همسنگ پیشنهاد کمیسیون سه جانبهی سال 1324 شمرده و وسیله تجزیه کشور دانستند. بجای آنان تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی را پیشنهاد کردند با این فرض که پاره ای از مواد آن تغییر کند
تلگراف آیت الله میلانی به مصدق درباره حفظ جان او در مجلس
سال 1332، در این تلگراف از مشهد آیت الله میلانی خاطر نشان کرد: برای حفظ جان خود حضور دکتر مصدق در مجلس مصلحت نیست
صحبت حائری زاده نماینده اقلیت مجلس علیه مصدق
سال 1332، وی به خبرنگاران گفت: در صورتی که آقای رئیس الوزرا در مجلس برای جواب استیضاح حاضر نشود، دیگر او را یک رئیس الوزراء قانونی نخواهیم شناخت
سال 1332 صحبت دکتر مصدق در مورد حرکات اقلیت در مجلس و ضرورت مراجعه به آراء عمومی
مصدق در مذاکره با عده ای از نمایندگان گفت: با وضعی که در مجلس هست دولت قادر به ادامه کار نیست زیرا اقلیت به جای انتقاد اصولی وقت خود را به دسیسه و توطئه علیه دولت میگذراند. لذا چاره ای جز مراجعه به آراء عمومی برای تعیین تکلیف ندارم
روز بیست و سوم تیر
ورود هریمن نماینده مخصوص رئیس جمهور آمریکا به ایران
سال 1330، هریمن دكتر مصدق را مردی سخت و سازش ناپذیر در مذاكره توصیف كرده است. وی در طول فعالیت دیپلماتیك خود بارها از جانب سران امریكا به تهران آمده و با شاه ملاقات كرده بود
تظاهرات صد هزار نفری در تهران بدعوت حزب توده به منظور اعتراض به ورود هریمن، حمله طرفداران مظفر بقائی به این تظاهرات و دخالت ارتش و
کشتن تعدادی از تظاهر کنندگان
سال 1330 خورشیدی، آورل هریمن مشاور ترومن رئیس جمهوری وقت امریكا با پیامی حاوی طرح میانجیگری این دولت بین ایران و انگلستان وارد تهران شد و مورد استقبال گرم قرار گرفت. همین استقبال شایان سبب تشدید مخالفت چپگرایان شد و بعد از ظهر همان روز بر ضد ورود او و میانجیگری آمریكا در امر نفت، درخیابانهای تهران دست به تظاهرات یكصد هزار نفری زدند كه از میدان فردوسی آغاز و به میدان بهارستان ختم می شد. در جریان این تظاهرات اعضای حزب دكتر مظفر بقایی با تظاهر كنندگان درگیر شدند. پلیس و ارتش تحت فرمان شاه وارد عمل شده و به سوی تظاهر كنندگان تیراندازی كرد كه ضمن آن دهها تن كشته و مجروح شدند. (مشروح این تظاهرات در سایت 14 ژوئیه آمده است). هریمن در سر راه خود به ایران در پاریس با ژنرال آیزنهاور سر فرمانده نیروهای "ناتو" در اروپا مذاکره کرده بود. آیزنهاور دو سال بعد رئیس جمهوری آمریکا شد. طرح انگلستان كه هریمن آن را با خود به تهران آورده بود بر این پایه بود كه شركت نفت انگلستان و شركت ملی نفت ایران مشتركا امور نفت وطن ما را بر عهده داشته باشند، این طرح از سوی دكتر مصدق رد شد. هریمن پس از رد طرح در مصاحبه ای گفت كه آمریكا تنها نگران توزیع نفت است و می خواهد كه جریان نفت قطع نشود
سال 1330، اعتصاب كارگران نفت در خوزستان بدعوت حزب توده که منجر به زدوخورد با پلیس و کشته و زخمی شدن تعدادی و اعلام حکومت نظامی در خوزستان گردید
همزمان با تظاهرات تهران، كارگران نفت در سراسر خوزستان دست به یك اعتصاب عمومی زدند. در جریان این اعتصاب زد و خوردهایی روی داد كه ضمن آن 17 تن كشته و 151 نفر مجروح شدند و در خوزستان حكومت نظامی برقرار شد
اعزام جمعی از وزیران به خوزستان برای پایان دادن به اعتصاب و تغییر اوضاع آن استان
سال 1330
دادن لایحه اختیارات کامل به دولت به مدت 6 ماه در مجلس توسط دکتر مصدق
سال 1330، بلافاصله پس از گرفتن فرمان نخست وزیری دکتر مصدق لایحه اختیارات را به مجلس داد و تقاضای اختیارات کامل به مدت شش ماه برای اصلاح امور مالی، اقتصادی، قضائی، استخدامی و ایجاد سازمانهای ملی را از مجلس نمود
برچیده شدن آژانس یهود به دستور وزارت خارجه
سال 1332
استعفای جمعی فراکسیونهای نهضت ملی و کشور و منفردین از مجلس
سال 1332، بیست و هفت نفر از اعضای فراکسیون نهضت ملی پس از یک نشست عمومی بر آن شدند که از نمایندگی بطور دستجمعی استعفا دهندو علت آنرا نیز طی نامه ای به رئیس مجلس اطلاع دادند. پس از آن 25 نفر دیگر از اعضای فراکسیونهای اتحاد و کشور و منفردین به تدریج به استعفاکنندگان پیوستند. فقط نمایندگان جداشده از جبهه ملی و یا نزدیک به دربار باقی ماندند.
سال 1339 تشکیل جلسه مجلس موسسان جبهه ملی دوم در منزل غلامحسین صدیقی
به دعوت دکتر غلامحسین صدیقی و در منزل او واقع در سرچشمه موسسان جبهه ملی دوم اجتماع کردند و جهت پیشبرد اهداف نهضت ملی به توافق رسیدند
ارائه طرح «طب ملی» از جانب دکتر سامی
سال 1358 ( پنج ماه پس از انقلاب)، دكتر سامی وزیر بهداری دولت انقلاب( حكومت موقت مهدی بازرگان) طرح «طب ملی» را در اجتماع مدیران بهداری های سراسر كشور كه در شهر مشهد برگزار شده بود اعلام داشت. به موجب آن هزینه دكتر، دارو و درمان همه ایرانیان از سوی دولت تامین و تاسیس بیمارستان غیر دولتی غیر قانونی می شد.
این طرح، مراجعه داوطلبانه مردم به مطب خصوصی پزشكان را در ساعات غیر اداری منع نمی كرد. در مقدمه طرح آمده بود: تندرستی و درمان رایگان حق مردم است.
دكتر سامی گفته بود كه طرح طب ملی تا یك ماه به مراجع ذیربط جهت تصویب داده نخواهد شد و در این مدت، هركس می تواند نظرات خود را به دفتر وی و یا ادارات بهداری و نیز روزنامه ها بفرستد. در پایان ماه «طرح» برپایه نظرات اصلاح و برای تصویب به مراجع ذیصلاح داده خواهد شد. مرور زمان نشان داد كه از اجرای طرح «طب ملی» دیگر خبری نشد و امر درمان در ایران بیش از گذشته به سوی پولی شدن گام برداشته و حتی در بیمارستانهای دولتی باقی مانده از دوران نظام سابق هم از بیماران و مراجعین وجه بیشتری دریافت می شود و به نظر می رسد كه این بیمارستانها به سوی مدیریت غیر دولتی و اصطلاحا «خود كفا شدن» پیش می روند.
تشکیل نخستین مجلس خبر گان
سال 1362، بر اساس اصول 107 ، 108 و 111 قانون اساسی، به تصریح و تفصیل در باره وظایف و مسوولیت های نمایندگان مجلس خبر گان رهبری بحث شده است: خبرگان رهبری که از میان فقهای اعلم به احکام وموضوعات فقهی، مسایل سیاسی و اجتماعی توسط آراء مستقیم مردم انتخاب می شوند وظیفه انتخاب رهبر جامعه اسلامی و همچنین رسیدگی به شرایط و صفات رهبر در تطبیق و انطباق آن با اصل 109 قانون اساسی را دارا هستند .
روز بیست و چهارم تیر
هجرت روحانیان به قم به عنوان اعتراض به مظفرالدین شاه - هجرت کبری
سال 1285، پس از هجرت صغرای روحانیان از جمله آیت الله طبا طبایی و آیت الله بهبهانی ومعترضین به سیاست های مظفرالدین شاه به شهر ری و آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی، شاه با خواست های آنان از جمله اجرای قوانین اسلام در سراسر کشور ، تاسیس عدالتخانه در همه شهر های کشور، عزل مسیو نوز بلژیکی، کم نکردن تومانی دهشاهی از مواجب ومستمری، عزل علاء الدوله از حکومت تهران و...موافقت کرد اما عین الدوله که هرگز حاضر نبود تن به اجرای در خواست های مردم بدهد این کار را به تعویق افکند تا ضمن ایجاد اختلاف در میان صفوف رهبران و مردم، بعضی از رو حانیان و دیگر شخصیت ها را زندانی یا تبعید کند و به این ترتیب غائله را بخواباند. از جمله کسانی که به دستور عین الدوله دستگیر و تبعید شدند میرزا حسن رشدیه و شیخ محمد واعظ بودند. باانتشار خبر دستگیری واعظ بسیاری از مردم وطلاب با حمله به محل دستگیری وی، او را آزاد کردند. در این حال یکی از فرماندهان دستور شلیک تیر به مردم را داد که در این واقعه چند نفر زخمی شدند. پس از این واقعه بود که اعتراض مردم حالتی گسترده تر یافت و با ر دیگر در مسجد اجتماع کردند. اما چون ماموران به دستور عین الدوله سعی کردند مردم را به زور از مساجد بیرون کنند، روحانیون بار دیگر در چنین روزی در سال 1285 ه ش طی مهاجرتی که بعدها به مهاجرت کبری معروف شد، تصمیم به خروج از شهر و عزیمت به سوی قم را گرفتند
فتح تهران بدست نیروهای بختیاری و گیلان
سال 1288، این فتح پس از یک روز جنگ خیابانی صورت گرفته بود
تحصن محمد على شاه قاجار در سفارت روسیه
سال 1288، در پی تصرف تهران به دست مخالفان، محمدعلی شاه قاجار با خانواده خود به ساختمان تابستانی سفارت روسیه در زرگنده قلهک پناهنده شد. وی قبلا در سلطنت آباد مستقر شده بود و با این که هنوز پانصد قزاق در اختیار داشت تصمیم به تحصن در سفارتخانه خارجی در داخل کشور خود گرفت. همزمان، سایر مقامات هوادار او نیز به سفارتخانه ها پناه بردند. چون سفارتخانه های انگلستان و روسیه برای همه متقاضیان تحصن جای نداشتند به مقامهای اضافی ،هرکدام یک پرچم این دولتین داده شد تا بر بالای خانه هایشان نصب کنند که کسی متعرضشان نشود!!!! . سفیران روسیه و انگلستان سپس از سردار اسعد و سپهدار تنکابنی فرماندهان نیروهای فاتح تهران خواستند که به زد و خورد پایان دهند و مسئله را از راه مسالمت حل کنند . آنان خواستار تسلیم سرهنگ لیاخوف شدند که موافقت شد و لیاخوف به فاتحان تهران مراجعه کرد و تامین خواست. دو روز بعد شورای عالی 28 نفری تشکیل و همان روز محمد علی شاه را به دلیل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجی ،از سلطنت خلع و پسر 12 ساله او احمد میرزا را به سلطنت برداشت و چون او هنوز طفل بود قرار شد که عضدالملک ایلخان قاجار نیابت سلطنت را بر عهده گیرد. احمد میرزا در آن لحظه با پدرش در سفارت روسیه بود که از آنجا به کاخ سلطنتی انتقال یافت. همه این ماجرا نتیجه رقابت استعماری روسیه و انگلستان بود که روسیه از محمدعلی شاه و انگلستان از مجلسیان حمایت می کردند
قتل آیت الله بهبهانی
سال 1289 برابر با ژوئیه سال 1911، چهار مرد مسلح وارد خانه آیت الله عبدالله بهبهانی از سران انقلاب مشروطیت شدند و او را كشتند. در اعتراض به این عمل، مجلس شورای ملی و بازار تعطیل شد و عزای عمومی اعلام گردید. حسن تقی زاده به عنوان محرك اصلی این قتل معرفی شد و گفته شد كه قاتلان از كسانی بودند كه خود را مجاهد مشروطیت می خوانند. به همین سبب دولت دستور خلع سلاح عمومی را صادر كرد. پنج روز بعد سپهدار تنكابنی نخست وزیر وقت كناره گیری كرد و میرزا حسن خان (مستوفی الممالك) 37 ساله جای او را گرفت
هشدار روزنامه های آلمان به ایران در مورد لشکر کشی انگلیس به مرزهای ایران
سال 1320، روزنامه های آلمان در شماره های 15 ژوئن 1941 خود ( 41 روز پیش از رویداد شهریور 1320 ) اشاره كرده بودند كه انگلستان علیه ایران دست به توطئه چینی زده و دولت تهران نباید فریب اظهارات اسمیرنوف سفیر شوروی و ریدرز بولارد سفیر انگلستان در را كه شایعه احتمال حمله نظامی به ایران را دروغ اعلام كرده اند بخورد . انگلستان در حال لشكر كشی به مرزهای ایران است و چرچیل این موضوع را به روزولت رئیس جمهوری امریكا هم خبر داده است. ایران باید برای برخورد با وقایع آتی خود را آماده كند
روز بیست و پنجم تیر
تصویب طرح ماده واحده رسیدگی به اوراق خانه سدان و در اختیار گذاردن آن به کمیسیون منتخب نخست وزیر
سال 1330
استعفای دکتر مصدق از سمت نخست وزیری بدنبال رد دادن پست وزیر جنگ به وی از جانب شاه
سال 1331، در این استعفا دکتر مصدق تاكید کرد كه چون پیشنهادهای منطقی و اصولی او كه اجرایشان برای پیروزی مبارزات مردم ایران لازم است، مورد قبول شاه قرار نگرفته است و احساس می كند كه شاه به وی اعتماد ندارد و با این وضعیت ادامه خدمت موفقیت آمیز به وطن ممكن نیست، لذا كناره گیری خود را تسلیم می كند
روز بیست و ششم تیر
استیضاح هژیر از جانب عباس اسکندری
سال 1326، عباس اسكندری نماینده مجلس از حزب توده عبدالحسین هژیر نخست وزیر تازه رابه سوء مدیریت و در پیش گرفتن سیاست نادرست در امور داخلی و خارجی كشور و نشان دادن ضعف در قبال مسئله بحرین متهم كرد و استیضاح او را تسلیم داشت. هژیر كه 23 خرداد نخست وزیر شده بود از همان آغاز كار با مخالفت های شدید و تظاهرات و اعتراض عمومی رو به رو بود به گونه ای كه موفق نشده بود تا ده روز وزیران خود را معرفی كند. هفته بعد از آن هژیر پس از شرکت در جلسه استیضاح تقاضای رای اعتماد کرد و تایید شد و به حکومت ادامه داد
دادن رای تمایل مجلس در جلسه خصوصی به نخست وزیری قوام و عدم حضور نمایندگان جبهه ملی در این رای گیری
سال 1331، در جلسه خصوصی مجلس 40 نفر از 42 نفر حاضر تمایل به زمامداری قوام نشان دادند. 33 نفر از نمایندگان نهضت ملی که میدانستند اکثریت به قوام رای خواهد داد از حضور در جلسه خودداری کردند
شروع نخست وزیری قوام السلطنه
سال 1331، پس از افتتاح مجلس هفدهم مصدق به سنت مشروطه كناره گيرى كرده بود تا مجلس بتواند دولت مورد نظر خود را بر سر كار آورد. مجلس بار ديگر به مصدق رأى تمايل داد و او روز بیست و پنج تير نزد شاه رفت تا در مورد تركيب كابينه جديد مشورت كند. در ديدار با شاه، او براى نخستين بار درخواست كرد حق قانونى نخست وزير در انتخاب وزير جنگ محترم شمرده شود تا او بتواند شخصاً مسئوليت اين وزارتخانه را به عهده گيرد. اما شاه برافروخته شد و به تندى اين پيشنهاد را رد كرد. مصدق نیز استعفاء نمود و شاه فرمان نخست وزيرى را به نام احمد قوام نوشت
روز بیست و هفتم تیر
برکنار کردن سرلشکر بقائی رئیس شهربانی به دستور مصدق بدلیل آتش گشودن بروی مردم در روز 23 تیر
سال 1330، بدستور دکتر مصدق سرلشکر حسن بقائی رئیس شهربانی که در جریان تظاهرات روز 23 تیر دستور آتش به روی مردم داده بود از کار برکنار و تحت تعقیب قرار گرفت
دادن بیانیه «کشتیبان را سیاستی دگر آمد» از جانب قوام
سال 1331، در این بیانیه از جمله آمده بود: هنگامى كه لايحه نفت شمال در مجلس مطرح بود، [من به عنوان نخست وزير] موقع را محترم شمرده و استيفاى حق كامل ايران را از كمپانى جنوب در لايحه گنجاندم... جناب آقاى مصدق السلطنه فكر را با سرسختى بى مانندى دنبال نموده و در مقابل هيچ فشارى از پاى ننشست، اما بدبختانه در ضمن مذاكرات نوعى بى تدبيرى نشان داده... مطالبه حق مشروع از يك كمپانى را مبدل به خصومت بين دو دولت (ايران و بريتانيا) ساختند. وی اضافه نموده بود كه: «ديانت را از سياست دور نگه خواهم داشت و از نشر خرافات و عقايد قهقرايى جلوگيرى خواهم كرد.» او از «كسانى كه به بهانه مبارزه با افراطيون سرخ، ارتجاع سياه را تقويت نموده اند» ابراز انزجار كرد و نوشت: «به عموم اخطار مى كنم كه دوره عصيان سپرى شده و روز اطاعت از اوامر و نواهى حكومت فرا رسيده است. كشتيبان را سياستى دگر آمد
استعفای علی امینی از نخست وزیری
سال 1341، در این استعفا جبهه ملی به عنوان حزبی تاثیر گذار در مناسبات سیاسی کشور نقش مهمی به عهده داشت . جبهه ملی در نخستین اقدام سیاسی خود به منظور تامین آزادی انتخابات با نخست وزیر وقت شریف امامی مذاکره کرد اما به نتیجه رضایت بخشی دست نیافت و نتوانست برای فعالیت های مطبوعاتی، میتینگ و بر گزاری اجتماعات سیاسی مجوز دریافت کند، لذا به تحریم انتخابات مجلس بیستم روی آورد. با روی کار آمدن امینی ، رهبران و گردانندگان جبهه ملی در بر خورد با کابینه او دچار اختلاف نظر شدند .اما غالب افراد جبهه ملی این را نپذیرفتند که در شرایط بحرانی موجود، امینی برای عمل به قول های خود به کابینه آتی پر توان و مقتدر نیازمند است تا نفوذ فزاینده طبقات زمین دار را کاهش دهد. این مخالفت ها تا سرحد تلاش برای سرنگونی دولت ادامه یافت و سرانجام در پی تهاجم به دانشگاه تهران در بهمن 1340 دو نیرو آشکارا در مقابل یکدیگر صف کشیدند. به دنبال آن پانزده تن از رهبران جبهه ملی دستگیر و امینی به امید کسب امتیازات تازه به استعفا متوسل شد . شاه به خواسته وی تن نداد
پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی جمهوری اسلامی ایران
سال 1367، قطعنامه آتش بس میان جمهوری اسلامی ایران وعراق امضا شد. این هشتمین قطعنامه ای بود که شورای امنیت از ابتدای تجاوز رژیم بعث عراق به جمهوری اسلامی ایران صادر کرده بود . شورای امنیت سازمان ملل متحد در بیست ونهم تیر ماه 1366 در جلسه شماره 2750 خود طرح قطعنامه ای را که قبلا مطرح شده بود ، به اتفاق آراء به تصویب رساند . شورای امنیت سازمان ملل متحد با ابراز نگرانی عمیق از ادامه در گیری میان جمهوری اسلامی ایران و عراق و با ابراز تاسف از بمباران شهر ها و مناطق مسکونی و بویژه بکار بردن سلاحهای شیمایی از سوی رژیم بعث عراق بر خلاف تعهدات پروتکل 1925 ژنو ، ضمن تایید مفاد قطعنامه 582 خود، تصمیم گرفت در قطعنامه 598 به مخاصمات ایران و عراق پایان دهد . دراین قطعنامه بر فرستادن یک گروه ناظر بر آتش بس، عقب نشینی نیروها تا مرزها، آزادی اسرای جنگی و تلاش برای بازسازی خرابیهای ناشی از جنگ تاکید شده است. این شورا همچنین از دبیر کل سازمان ملل می خواهد را ههای افزایش ثبات در منطقه را مورد مداقه قرار دهد. پس از انتشار متن قطعنامه آیت الله خمینی در پیامی اظهار داشت:"و اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتا مساله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصا برای من بود ، این است که من تاچند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع از مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می دیدم ، ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلا خودداری می کنم و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم و در مقطع کنونی آن را به مصلحت انقلاب ونظام می دانم و خدا می داند که اگر نبود انگیزه ای که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت اسلام ومسلمین قربانی شود، هرگز راضی به این عمل نمی بودم و مرگ وشهادت برایم گواراتر بود اما چاره چیست. همه با ید به رضایت حق تعالی گردن نهیم .... دیروز روز امتحان الهی بود که گذشت و فردا امتحان دیگری است که پیش می آید ."
تنها پس از بیست و چهار ساعت از زمان پذیرش قطعنامه از سوی جمهوری اسلامی ایران رژیم عراق به مرز های ایران حمله نمود. این در حالی است که عراق در بیست و دوم ژوییه، سی و یکم تیر، سال 1367 در اجلاس مشترک شورای فرماندهی انقلاب و رهبری حزب بعث ، قطعنامه را مورد پذیرش قرار داده بود. البته عراق در پاسخی رسمی به قطعنامه 598 در تاریخ چهاردهم اوت ، بیست و سوم مرداد همان سال به دبیر کل سارمان ملل اعلام کرد :...عراق از قطعنامه 598 استقبال می نماید و آماده است برای اجرای آن با دبیر کل و شواری امنیت همکاری کند
پس از پذیرش رسمی قطعنامه از طرف ایران ، آتش بس میان طرفین از تاریخ بیست ونه مرداد 1367 بر قرار شد . در همین حال، دکوئیار، دبیر کل وقت سازمان ملل متحد، یک روز قبل از پذیرش قطعنامه از سوی ایران به طور رسمی اعلام کرد: "پاسخ عراق به نامه 14 اوت 1991 من پاسخی محتوایی نیست، لذا من ناچارم به توضیحاتی که قبلا توسط عراق ارائه شده است، تکیه کنم. این یک واقعیت است که توضیحات عراق کافی نیست، بنابراین رویداد برجسته ای که تحت عنوان موارد نقض بدان اشاره کردم همانا حمله 22 سپتامبر 1980 - سی و یک شهریور 1359 علیه ایران است که بر اساس منشور ملل متحد ، اصول و قوانین شناخته شده بین المللی با اصول بین المللی قال توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است
روز بیست و هشتم تیر
اولتیماتوم لندن و مسکو به رضا شاه در مورد اخراج آلمانی ها
سال 1320، در پی سه هفته بازی دپپلماتیك به منظور اغفال رضاشاه و پس از رسیدن نیروهای انگلیسی از هند به عراق، لندن و مسكو چهره عوض كردند و به تهران یك اخطار اولتیماتوم مانند تسلیم داشتند كه بی درنگ و بدون چون و چرا آلمانی ها را از خاك خود بیرون كند. سی و هفت روز پس از این اولتیماتوم، نیروهای انگلستان و شوروی وارد ایران شدند
ارائه قرارداد الحاقی گس-گلشاهیان به مجلس و تصویب آن در کمیسیونهای دارائی و پیشه و هنر
سال 1328
درخواست قوام از شاه جهت انحلال مجلس
سال 1331
تعطیلی بازار تهران
سال 1331 بدنبال اقدامات قوام
انتشار اعلامیه هواداری از زمامداری دکتر مصدق از جانب نمایندگان نهضت ملی
سال 1331، این اعلامیه پس از مذاکره با شاه و نومید شدن آنان از راه حل صادر گردید
انتشار اعلامیه آیت الله کاشانی به پشتیبانی از دولت مصدق
سال 1331، در این اعلامیه وی پشتیبانی خود را از دولت مصدق اعلام، دولت قوام را محکوم و مردم را به شرکت در یک جهاد اکبر دعوت نمود
اعلام سی تیر به عنوان روز تعطیل رسمی بر اساس قانون اختیارات نخست وزیر
سال 1332، بر اساس تصمیم قانونی مصدق و به استناد قانون 16 مرداد 1331 و قانون اختیارات دولت دکتر مصدق اعلام کرد که سی ام تیر همه ساله تعطیل رسمی خواهد بود. این مسئله آنزمان در روزنامه های رسمی کشور اعلام گردید
ورود پنهانی کرمیت روزولت عامل سازمان سیا به ایران از مرز عراق
سال 1332 بمنظور تنظیم نهائی عملیات کودتا بر ضد دکتر مصدق
شروع نخست وزیری اعلم
سال 1341، با سقوط علی امینی و تضعیف جبهه ملی، شاه فرصت مساعدی یافت تا مهره ای کاملا وفادار به خود را در راس کابینه قرار دهد. به همین منظور دوست و مشاور قدیمی خود، اسدالله علم را مامور تشکیل کابینه نمود تا شخصا نظارت مستقیمتری بر امور روزمره دولت اعمال کرد. در این دوره استراتژی سیاسی با این سه مضمون پیش رفت:اول: برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی به شیوه دلخواه شاه، دوم: اجرای انقلاب سفید تحت رهبری مستقیم شاه و سوم: برقراری محدودیت های سیاسی جدید علیه رهبران جبهه ملی و کلیه مخالفان سیاسی
روز بیست و نهم تیر
تظاهرات و اعتصاب گسترده مردم در اصفهان، تهران و ... در حمایت از زمامداری دکتر مصدق
سال 1331، تهران و شهرستانها به حالت نیمه تعطیل درآمدند. کارگران کارخانههای سیلو، راه آهن و سرویسهای اتوبوسرانی دست از کار کشیدند. مردم در خیابانها و میادین دست به تظاهرات زدند
تشکیل کمیته تمرکز مبارزات ملی توسط نمایندگان نهضت ملی
سال 1331، نمایندگان طرفدار نهضت ملی در مجلس اقدام به تشکیل این کمیته نمودند
تشکیل کنفرانس مطبوعاتی توسط آیت الله کاشانی در حمایت از زمامداری دکتر مصدق
سال 1331، این کنفرانس در خانه وی در شمیران برگزار گردید
روز سی ام تیر
استیضاح هژیر از جانب عباس اسکندری
سال 1326
،
اعلام حکومت نظامی در اصفهان جهت سرکوب تظاهرات و حرکات مردم
سال 1331
سال 1331، اعتراض گسترده و قیام ملی مردم در تهران، کرمان و بسیاری از شهرهای بزرگ ایران برای بازگرداندن دکتر مصدق به زمامداری علیرغم دخالت ارتش و بگلوله بستن مردم
مردم در تهران و چند شهر دیگر از جمله كرمان، شیراز، كرمانشاه و ... از بامداد سی ام تیر ماه 1331 مانند روزهای دیگر در حمایت از دكتر مصدق به خیابانها ریختند. از ساعت 9 بامداد تظاهرات در منطقه بازار تهران و خیابان ناصرخسرو شدت بیشتری به خود گرفت. اندكی بعد گروههای دیگری از مردم كه در میدان توپخانه، خیابان اكباتان، میدان بهارستان و خیابان شاه آباد (حد فاصل میدان بهارستان تا میدان مخبرالدوله) گرد آمده بودند بر شدت تظاهرات افزودند. در این میان خبر رسید كه از كرمانشاه كفن پوشان عازم تهران شده اند. ساعت ده بامداد از مقابل دانشگاه تهران كه آن زمان در حاشیه شهر بود، هزاران تن دیگر دست به راهپیمائی زده، فریاد یا مرگ یا مصدق سر داده و به سوی میدان فردوسی به حركت در آمده بودند و به همین گونه از میدان فوزیه و نقاط دیگر شهر كه سربازان و تانكها وارد عمل شدند و مردم را به گلوله بستند . شدت عمل نظامیان درمیدان بهارستان و خیابانهای اطراف آن بیشتر بود. با وجود این، مردم در نیمروز بر شدت تظاهرات خود افزودند و شاه كه خود را در خطر دید تسلیم شد و علاوه بر نخست وزیری، حاضر شد كه وزارت جنگ را هم به دكتر مصدق بسپارد. در مجلس هم هنگام اخذ رای اعتماد مجدد به دكتر مصدق، تنها سه نماینده رای موافق ندادند. دكتر مصدق «سی ام تیر» را در تاریخ مبارزات، روزی فراموش نشدنی خواند، كه مردم ایران یكدل و یك زبان بر ضد توطئه و تحریكات خارجی بپاخاستند و پیروز شدند
پیروزی ایرانیان در سی ام تیرماه 1331 نه تنها صفحه ای از تاریخ عمومی و فصلی از تاریخ ایران را تشکیل می دهد , بلکه بخش مهمی از تاریخ دمکراسی را هم به خود اختصاص داده است . شکست توطئه ضد دمکراتیک انتصاب احمد قوام به نخست وزیری ثابت کرد که دست کم گروه بزرگی از مردم ایران به اهمیت دمکراسی و ارزش آرای خود واقف شده اند و آماده اند از انتخاب سیاسی خود تا پای جان دفاع کنند
رویدادهای اواخر تیرماه 1331 خورشیدی ایران همزمان بود با طرد سلطنت در مصر و اوج جنگ كره بود. طرد سلطنت در مصر ضربه دیگری بر پیكر استعمار انگلستان بود. اتفاقا انگلستان در همین روز (21 ژوئیه) در سال 1588 میلادی با پیروزی در جنگ دریایی بر اسپانیا، به دوران برتری اسپانیا در جهان پایان داده و برجای آن نشسته بود و بازگشت دكتر مصدق به دست مردم به قدرت ضربه قاطعی بر امپراتوری انگلستان بود كه روزگاری ایران را میان خود و روسیه قسمت كرده بود
درخواست مجدد شاه از مصدق جهت قبول پست نخست وزیری
سال 1331، پس از پنج روز تظاهرات خونین و پر تلفات در تهران و بسیاری شهرهای دیگر، شاه مجبور شد كه شرایط دكتر محمد مصدق را بپذیرد و از او بخواهد كه بار دیگر ریاست دولت را بر عهده گیرد
اعلام رای دیوان لاهه بنفع ایران در شامگاه سی تیر
سال 1331، دیوان دادگستری لاهه نسبت به اختلافات ایران و انگلیس در مسئله نفت با اکثریت 9 در برابر 5 عدم صلاحیت خود را اعلام کرد. سر آرنولد مکنر (بعدها لرد مکنر) قاضی انگلیسی و استاد حقوق بین الملل عمومی در دانشگاه کمبریج به نفع ایران رای داد
ابراز تمایل مجلس به نخست وزیری دوباره مصدق
سال 1331، با 61 رای از 64 نماینده حاضر در مجلس
پیام دکتر مصدق بمناسبت سی تیر
سال 1332
برگزاری تظاهرات بیادبود قیام سی تیر
سال 1332، تظاهراتی از سوی احزاب ملی در میدان بهارستان و از سوی حزب توده در خیابان شاه آباد برگزار گردید. این سومین تظاهرات بزرگ سال 1332 بود. همچنین جبهه ملی از مردم خواست برای بزرگداشت خاطره قیام ملی سی تیر در آرامگاه شهدا در ابن بابویه اجتماع کنند
حضور مصدق و اعضای هیئت دولت در آرامگاه شهدای سی تیر
سال 1332، این اقدام به نشانه احترام به این شهدا صورت گرفت
خروج سرلشکر زاهدی از تحصن در مجلس و مخفی شدن وی در تهران
سال 1332
درگذشت احمد قوام
سال 1334، احمد قوام (قوام السلطنه) ازخاندان اشرافی قاجار بود. وی در فاصله سال های 1300 تا 1331 ه ش (1921 - 1952 میلادی ) پنج باردربحرانی ترین شرایط به نخست وزیری رسید و از آغاز تا پایان حیات سیاسی خود تلاش کرد تا با وارد کردن آمریکا درامور سیاسی، نظامی و اقتصادی ایران، حمایت آن کشوررا بدست آورده و نفوذ شوروی را خنثی کند. در تاریخ سه قوام السلطنه داریم قوام قبل از پهلوی که دولتش جانشین دولت کودتای سید ضییاء طباطبائی شد, قوام بیست ویکم آذر که موجب پایان اشغال کشور توسط ارتش سرخ و حفظ تما میت ارضی ایران شد، و قوام سی ام تیر. وی از آخرین رجال این دوران بود که میتوانست در برابر قدرت مطلقه شاه در درون حاکمیت ایران بنوعی مقاومت کند و از همین روهم شاه هرگز به او اعتماد نمیکرد
فلسفه سیاست خارجی قوام به عنوان سیاستمداری «عمل گرا» همواره بر محور «موازنه مثبت» استوار بود. این سیاست در سال های پس از جنگ جهانی دوم با حضور همه جانبه و رو به افزایش آمریکا شکل عملی به خود گرفت و ایران به یکی از مهمترین پایگاه های استراتژیک و حافظ منافع آمریکا در خاورمیانه تبدیل شد. قوام در عرصه تحولات داخلی نیز زمینه ساز شکل گیری و گسترش جریان سیاسی جدیدی به نام «یانکوفیل ها» شد. مرحوم محیط طباطبایی در گفتگوی سال 1363 خود با کیهان فرهنگی گفت: قوام، متخصص خراب کردن کارها بود و کار دیگری از وی ساخته نبود
اعلام موجودیت جبهه ملی دوم
سال 1339،ُ این اعلام موجودیت در بحبوحه انتخابات دوره بیستم بوقوع پیوست
نامه دکتر مصدق به سازمانهای اروپائی جبهه ملی در ضرورت تحزب
سال 1343، وی در این نامه اشاره کرد: تحزب از لوازم مشروطیت است و اشخاص منفرد باید دور هم جمع شوند و به اتکاء جمعیت بتوانند فداکاری نمایند. دو کنگره سازمانهای اروپائی جبهه ملی پی در پی نظرات دکتر مصدق را پذیرفتند
روز سی و یکم تیر
استعفای دکتر امامی از ریاست مجلس
سال 1331
روز شادی ایرانیان و برکناری ژنرالهایی که دستور تیر اندازی به مردم را داده بودند
سال 1331 برابر با 22 ژوئیه سال 1952، روز شادی ایرانیان به خاطر پیروزی سیاسی در «سی ام تیر» و بازگرداندن دكتر مصدق به حكومت بر خود بود و در سراسر كشور جشن و مراسم شادمانه برگزار بود. در همین روز دكتر مصدق دستور داد كه به اتهام تیراندازی به مردم در سی ام تیر ماه، سرلشكر محمد صادق كوپال رئیس شهربانی، سرلشكر عباس گرزن رئیس ستاد ارتش و سرلشكر مهدیقلی علوی مقدم فرماندار نظامی تهران از كار بركنار، بازنشسته و تسلیم دستگاه قضایی شوند. تعقیب قضائی اینان و سایر متهمان به تیراندازی به مردم كه چیزی جز دمكراسی و حكومت قانون نمی خواستند از روز بعد آغاز شد. براندازی 28 مرداد نه تنها مانع از مجازات این متهمان شد بلکه بازنشستگی آنان لغو و به مقامات مهم تازه منصوب شدند . سرلشکر گرزن فرمانده واحدهای نظامی مستقر در جنوب کشور و علوی مقدم نخست رئیس شهربانی و سپس وزیر کشور و سپهبد شد. سرلشکر کوپال از همقطاران رضا شاه برای نخستین بار در 1308 رئیس شهربانی شده بود
تظاهرات عظیم مردم و کنترل شهر بدست پلیس مردمی
سال 1331، در جریان این تظاهرات و در کل این روز چون نیروهای انتظامی و ارتش از شهر خارج شده بودند، مردم خود انتظامات شهر و کنترل عبور و مرور وسائل نقلیه را بدست گرفتند
معرفی کابینه
دکتر علی اکبر اخوی: وزیر اقتصاد ملی، دکتر ابراهیم عالمی: وزیر کار، عبد العلی لطفی: وزیر دادگستری، مهندس سیف الله معظمی: وزیر پست و تلگراف و تلفن، مهندس زنگنه: مدیر عامل سازمان برنامه، دکتر مهدی آذر: وزیر فرهنگ،
باقر کاظمی: نایب نخست وزیر و وزیر دارایی،
ایستاده از راست: دکتر ملک اسماعیلی: معاون نخست وزیر، مهندس حقشناس: وزیر راه، دکتر غلامحسین صدیقی: وزیر کشور و نایب رییس نخست وزیر، دکتر محمد مصدق نخست وزیر و وزیر دفاع ملی، مهندس خلیل طالقانی: وزیر مشاور و وزیر کشاورزی، دکتر حسین فاطمی: وزیر امور خارجه، دکتر صبا فرمانفرمائیان: کفیل وزارت بهداری، سرلشکر مهنا: معاون وزارت دفاع
افراشته شدن پرچم آمریکا بر فراز نفتکش کویتی در خلیج فارس
سال 1367، در جریان جنگ عراق با ایران بدرقه كشتی های غیرنظامی - عمدتا نفتكش - كویت كه پرچم آمریكا را بر فراز خود برافراشته بودند توسط ناوگان آمریكا در آبهای خلیج فارس آغاز شد. كشتی بازرگانی در هر كشوری ثبت شود پرچم همان كشور را حمل می كند. می توان كشتی را تجدید ثبت كرد تا پرچم كشور تازه را همراه داشته باشند و زیر آن حركت كند و این كشور مسئول حمایت از كشتی است
نقل از: نشریه آزادی، ویژه مصدق
یادواره پنجاهمین ملی شدن صنعت نفت، تشکیل دولت مصدق
پورتال استان سیستان و بلوچستان
http://www.sbportal.ir/default-afa.html
سایت دکتر نوشیروان کیهانی زاده
http://www.iranianshistoryonthisday.com/farsi.asp
چاپ این صفحه
بازگشت : به بالای صفحه به صفحه قبل