حنبش ملی در خرداد ماه

روز بیست و پنجم خرداد
لغو امتیاز دو شركت آمریكایی
سال 1317، درست پنج سال پس از تصویب تمدید امتیاز نفت انگلستان به مدت 60 سال در مجلس ! دولت وقت امتیاز نفت شمال را كه به دو شركت آمریكایی داده شده بود لغو و كان لم یكن اعلام داشت. در سال 1312 كه مذاكره برای تمدید قرار داد نفت انگلستان در جریان بود ، نظر به ملاحظات روابط با شوروی ، نفت شمال ایران مستثنی شده بود


روز بیست و ششم خرداد
تولد دکتر مصدق
در روز 26 خرداد 1261 مطابق با 29 رجب 1299 قمری و 16 ژوئن 1882 میلادی محمد مصدق در تهران متولد گردید. نام پدر وی میرزا هدایت وزریر دفتر و مادرش ملک تاج فیروز نجم السلطنه بود

مقدمات برکناری اولین رئیس جمهور، بنی صدر
سال 1360، در پی عزل بنی صدر از قائمقامی فرماندهی كل قوا، دو فوریت طرح «بررسی كفایت رئیس جمهور» در مجلس به تصویب رسید و از روز بعد بررسی طرح و بحث از انتخاب زودرس رئیس جمهور و تشكیل شورای موقت ریاست جمهوری درغیاب او (فوت و یا بركناری) آغاز شد


روز بیست و هفتم خرداد
تعطیل بازار و اجتماع در بهارستان
خرداد سال 1287 هجری خورشیدی، بازار تهران به نام مخالفت با استبداد محمدعلی شاه قاجار تعطیل كرد و مردم در بهارستان جمع شدند. این وضعیت تا تیرماه و به توپ بسته شدن عمارت مجلس هر روز به چشم می خورد



روز بیست و هشتم خرداد

حركت مسلحانه به سوی تهران به نام نجات مشروطیت
سال 1288 هجری خورشیدی، سردار اسعد به نام نجات مشروطیت از دست محمد علی شاه قاجار با بیش از هزار سوار بختیاری كه یك قبضه توب پشتیبان این نیرو بود از اصفهان به سوی تهران به حركت در آمد . سواران سردار اسعد در علیشاه عوض ( شهریار) به داوطلبان گیلان و مازندران پیوستند و تهران را مورد حمله قرار دادند.این نیرو با كمك هواداران مسلح مشروطیت در داخل شهر ، واحدهای قزاق را شكست دادند . پس از این شكست ، محمد علی شاه به ساختمان تابستانی سفارت روسیه پناهنده و از ایران تبعید شد و پسر خردسالش برجای او نشست( مشروح این رویدادها در زمان خود خواهد آمد

تذکر دکتر مصدق به حسنعلی منصور
سال 1329، دکتر مصدق از حسنعلی منصور خواست که مانند یک نخست وزیر دولت مشروطه عمل کند و اگر با لایحه نفت گس - گلشاهیان دولت ساعد موافق نیست آنرا از مجلس پس بگیرد

نامه آیت الله کاشانی
سال 1329، نامه آیت الله کاشانی در سخنرانی قبل از دستور مجلس توسط دکتر مصدق قرائت شد، این نامه حاوی نکات زیر بود: نفت ایران متعلق به ملت ایران است، کسانی که آیت الله کاشانی را تبعید کردند باید مجازات شوند، قتل ناصر فخرآرایی سوء قصد کننده به جان شاه در 15 بهمن 1327 مانع کشف دسیسه خائنین شد، ملت ایران زیر بار دیکتاتوری نمیرود، تصمیمات مجلس موسسان اعتبار ندارد

پس از پایان قرائت این نامه دکتر مصدق یکبار دیگر خواهان تصویب طرح الغاء مصوبات مجلس موسسان که ایشان در جلسه قبل ارائه داده بودند گردید



روز بیست و نهم خرداد


آغاز نفود انگلستان در ایران
نوزده ژوئن سال 1598 میلادی، دو برادر انگلیسی ،رابرت و آنتونی شرلی، در شهر قزوین ـ پایتخت وقت ایران ـ با شاه عباس اول دیدار كردند كه به نوشته مورخان، با این دیدار نفوذ و سپس مداخله انگستان در ایران آغاز شد. این گروه انگلیسی 13 ژوئن وارد قزوین شده و درخواست ملاقات با شاه عباس را كرده بودند كه پس از شش روز انتظار به آن موفق شدند

میانجی گری در تنظیم قرارداد تركمنچای به سود روسیه ،جدا كردن هرات از ایران، سلطه بر خلیج فارس، امضای قرارداد سال 1907 سن پترزبورگ با روسیه و تقسیم وطن ما میان خود ( طرفین قرارداد) و تاسیس واحد نظامی انگلیسی «اس.پی.آرSouth police Rifle » در منطقه نفوذ انگلستان در ایران، تحمیل قراردادهای متعدد و گرفتن امتیازات فراوان، آوردن و بردن دولتها و خریدن بسیاری از مقامات، رجال و ناشران روزنامه ها با دادن پول و وعده و امتیازهای دیگر به آنان ؛چند نمونه از مداخلات انگلستان در ایران بوده است

انگلستان با هدفهای استعماری، پیش از شاه عباس هم درصدد نفوذ در ایران بر آمده بود، ولی موفق نشده بود. شاه عباس كه قصد عقب راندن عثمانی را از مرزهای ایران و اخراج پرتغالی ها را از خلیج فارس و نیز تاسیس یك ارتش ملی و مدرن و خلاص كردن دولت از دست قزلباش ( قشون ایلی) را داشت از پیشنهادهای برادران شرلی استقبال كرد

بحران در کابینه صدر
سال 1324، نخست وزیر وقت صدر و هیئت وزیرانش برای معرفی کابینه در مجلس شورای ملی حاضر شدندولی اقلیت به علت عدم صلاحیت صدر و سوابق وی در استبداد صغیر با اوبستروکسیون مانع تشکیل جلسه شد. در اثر پافشاری اقلیت و شروع بحران آذربایجان صدر پس از سه ماه مجبور به استعفا گردید

عدم قبول پیشنهادهای هیئت جکسون
سال 1330، دکتر مصدق طی پیامی به مردم اطلاع داد که پیشنهادهای هیئت جکسون (در بیستم خرداد 1330 جکسون که در راس هیئت نمایندگی شرکت سابق نفت به ایران وارد شده بود در مذاکرات اعلام آمادگی برای پذیرش نوعی ملی شدن را نمود، به این معنا که شرکت سابق در جای خود بماند و منافع 50/50 تقسیم گردد) با قانون ملی شدن نفت منافات داشت و مورد قبول واقع نشد

تكمیل خلع ید از انگلستان
سال 1330، خلع ید از انگلستان در نفت ایران تكمیل شد و دكتر محمد مصدق نخست وزیر وقت روزبعد ( سی ام خرداد 1330) گزارش آن را به مجلس داد و پایان یك تجاوز استعماری به حقوق ایرانیان را اعلام داشت . این گزارش تنها با مخالفت یك نماینده تصویب شد. به این ترتیب 29 خرداد یك روز ملی ایرانیان است

میتینگ فراکسیون نهضت ملی به مناسبت سالروز خلع ید
سال 1332، میتینگ فراکسیون نهضت ملی در میدان بهارستان به مناسبت سالروز خلع ید از شرکت سابق نفت تشکیل گردید که در آن دکتر شایگان، مهندس رضوی و دکتر سنجابی سخنرانی نمودند. از دیگر مضامین مطروحه در این میتینگ مشکلات موجود در مجلس شورا بود

كناره گیری سرتیپ مجللی ژنرال هوادار دكتر مصدق از ریاست شهربانی
سال 1358، چهار ماه و چند روز پس از پیروزی انقلاب ، سرتیپ مجللی كه در زمان حكومت مصدق در خدمت او و از هوادارانش بود از سمت خود به عنوان رئیس شهربانی ایران كناره گیری كرد. وی كه پس از براندازی 28 مرداد، به دلیل هواداری از دكتر مصدق گرفتار دشواری ها متعدد شده شود ، نخستین رئیس شهربانی دولت انقلاب بود.

منزوی ساختن جبهه ملی
سال 1358 دكتر سنجابی رئیس وقت جبهه ملی ایران فاش ساخت كه كوششهایی برای منزوی ساختن تدریجی این جبهه درجریان است



روز سیم خرداد

درگیری روزنامه های چپ و راست تهران باهم بر سر علت انصراف انگلستان از اشغال نظامی آبادان در بهار 1330
در دهه آخر ژوئن 1951 ( 1330 )، میان برخی نشریات تهران درگیری بود كه ناشی از جنگ سرد دو بلوك شرق و غرب بشمار آمده است. روزنامه های راست و میانه رو تهران گزارش كرده بودند كه نخست وزیر انگلستان اندرز دولت آمریكا را پذیرفته و از حمله نظامی به ایران و تصرف آبادان منصرف شده و این موضع را « گریدی » سفیر آمریكا در تهران در ملاقات با دكتر مصدق كه در خانه وی انجام شد به او اطلاع داده است تا وقت خود را صرف تجهیز نیرو و اعزام به خوزستان نكند

نشریات چپ به این طرز خبر نویسی و برداشت روزنامه های راست حمله برده بودند و ضمن انتقاد از آنها و وارد آوردن اتهامات متعدد اعتراض كرده بودند كه چرا این روزنامه ها انصراف انگلستان از تعرض نظامی را به حساب فشار دولت دمكراتهای آمریكا گذارده بودند . نشریات چپ نوشته بودند اگر انگلستان به ایران حمله می كرد جنگ جهانی سوم آغاز می شد زیرا كه مسكو در انتظار چنین حمله ای بود كه طبق قرارداد 1921 نیرو به كمك ایران بفرستد و پایگاههای ضعیف انگلستان در منطقه را متصرف شود و این، یعنی آغاز جنگ جهانی سوم كه به سود غرب نیست كه از خاورمیانه شروع شود. غرب نمی خواهد منافع سرشار خود را در این منطقه از دست بدهد. اگر چنین حادثه ای رخ می داد شوروی كه همانند غرب سلاح اتمی دارد ظرف سه روز همه خاور میانه را می گرفت. انگلستان در خاور میانه چهار پایگاه هوایی بی ارزش و چند ناو قراضه دارد و دیگر، هندوستانی وجود ندارد كه به اتكاء نیروی انسانی آن اندیشه قشون كشی به خود راه دهد و رجز خوانی كند؛ پس ترس از شوروی انگلستان را منصرف كرد نه اندرز دوستانه آمریكا. به علاوه، مگر مردم ایران مرده اند كه بشود به كشورشان حمله ور شد. از آن گذشته ایران كشوری است وسیع و كوهستانی. در شهریور 1320 و قبل از آن خیانت مقامات دولتی سبب اشغال نظامی ایران می شد نه ضعف ملت و ارتش

این درگیری، بالاخره با سكوت روزنامه های راست ( طرفدارسلطنت ) پایان گرفت

گزارش به مجلس و پیام رادیوئی در رابطه با انجام خلع ید
سال 1330، دکتر مصدق طی سخنرانی در مجلس گزارش ختم کار خلع ید را به مجلس ارائه داد و سپس تقاضای رای اعتماد نمود. انجام «خلع ید» از پالایشگاه آبادان كه بزرگترین نوع خود در جهان بود روز 21 ژوئن (31 خرداد) سال 1951 به تصویب مجلس ایران رسیده بود كه در عین حال رای اعتماد مجدد به دولت ملی دكتر محمد مصدق تلقی شد

سال 1330 پس از جلسه مجلس دکتر مصدق در پیام رادیوئی عموم مردم را در جریان انجام خلع ید قرار داد


روز سی و یکم خرداد


خلع ید از انگلستان در نفت ایران سر آغاز یك مبارزه جهانی بر ضد استعمار شد
سال 1951،, سه ماه پس از ملی شدن صنعت نفت ایران كه از آغاز قرن بیستم توسط شركت نفت انگلستان - بریتیش پترولیوم عملا به یغما می رفت , پالایشگاه آبادان به دست مالك اصلی آن, ملت ایران, افتاد و یكی از دیوارهای استعمار غرب فروریخت. اداره پالایشگاه آبادان از آن زمان در دست شركت ملی جدید التاسیس نفت ایران (امروز: وزارت نفت) قرار گرفت

دادگاه بین المللی لاهه پنجم ژوئیه (دو هفته بعد) بر ضد ایران كه از انگلیسی ها خلع ید كرده بود رای داد! شش روز بعد, ترومن رئیس جمهوری وقت آمریكا دیپلمات سیار این كشور «آورل هریمن» را به تهران فرستاد تا برای مسئله نفت, راه حل مسالمت آمیز و مرضی الطرفین پیدا كند

در این میان, در تهران و سایر شهرها به حمایت از دولت دكتر مصدق تظاهرات خیابانی روزانه و متعدد روی می داد

ششم اوت (15 مرداد) همین سال انگلستان كه موفق نشده بود اراده ملت ایران را درهم شكند به حیله, راه مذاكره را پذیرفت . ولی اول اكتبر (9 مهر 1330) شورای امنیت سازمان ملل كه در آن پنج دولت فاتح جنگ جهانی دوم حق رد، وتو، دارند به این بهانه كه مسئله نفت ایران می تواند صلح جهان را به مخاطره اندازد تمایل خود را به بررسی مسئله اعلام داشت. هشتم اوت سال 1952 (مرداد 1331) دولت دكتر مصدق ورق تازه ای را برزمین زد و از انگلستان بابت همه زیانهایی كه به ایران وارد آورده بود غرامت خواست و سی ام اوت (هشتم شهریور) همین سال, دكتر مصدق پیشنهاد آمریكا برای حل مسئله نفت با انگلستان را رد كرد و 52 روز بعد یعنی 22 اكتبر (سی ام مهر ماه) هم مناسبات سیاسی ایران با انگلستان را قطع كرد و به این ترتیب پس از قرنها طلسم بزرگی در جهان سوم شكسته شد كه سرآغازی برای قیام سایر ملل استعمار زده قرار گرفت

لایحه مجازات خرابكاری
سال 1330، چون بیم آن می رفت كه عوامل انگلستان در تاسیسات نفت خرابكاری كنند، لایحه مجازات خرابكاری در جلسه شورای وزیران به ریاست دكتر مصدق تصویب و برای طرح در مجلس آماده شد.این لایحه بعدا در مجلس به تصویب رسید



نقل از: نشریه آزادی، ویژه مصدق
یادواره پنجاهمین ملی شدن صنعت نفت، تشکیل دولت مصدق

سایت دکتر نوشیروان کیهانی زاده
http://www.iranianshistoryonthisday.com/farsi.asp




چاپ این صفحه             بازگشت :     به بالای صفحه      به صفحه قبل